SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 72
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ विचार करके विषय वस्तु का यहाँ वर्णन की दिशा मात्र का चरम सीमा न समझनी चाहिए । है कवि समय की परम्परा अत्यन्त प्राचीन है । महाकवि कालिदास ने अपनी रचनाओं मे इसका अधिक उपयोग किया है । भामह, उद्भट, दण्डी आदि आलकारिक आचार्यो। ने इस विषय पर विवेचन नहीं किया है, प्रत्यतु लोक और शास्त्रविरुद्ध विषयों के वर्णन को काव्यदोष माना है । राजशेखर ने इस विषय पर सर्वप्रथम और विस्तृत विमर्श किया है तथा इसे एक व्यवस्थित रूप दे दिया है । इसका कारण यह प्रतीत होता है कि कुछ लोगों ने कवि समय के नाम पर मनमानी प्रारम्भ कर दी थी । अत उसकी विवेचना भी आवश्यक हो गयी थी । वामन ने 'कविशिक्षा2 नामक प्रकरण में इस विषय की चर्चा की है । आचार्य राजशेखर ने कवि समय को तीन भागों में विभाजित किया चित्रण करे । तो विषय समर्चनीय होगा क्योंकि ही प्रदर्शन किया गया है इसे वर्ण्य विषयों की 2 कवि समय के भेद 1 स्वर्ग, 2 भौम, 3 पातालीय । जिनमे 'भौम' कवि समय को सर्वश्रेष्ठ बताया गया है । भौम कवि समय का क्षेत्र विस्तृत होने के कारण इसे चार भागों में विभाजित किया गया है । जाति रूप, 2 द्रव्य रूप 3 गुणरूप तथा 4 क्रियारूप | वर्ण्यदिड् मात्रता प्रोक्ता यथालड् कारतन्त्रकम् । वर्णनाकुशलैश्चिन्त्यमनेकविधमस्ति तत् ।। - 'काव्यालकारसूत्र' पञ्चम अधिकरण, अध्याय - अचि० 1/67 - पाच, सूत्र 1-17
SR No.010838
Book TitleAlankar Chintamani ka Aalochanatmaka Adhyayan
Original Sutra AuthorN/A
AuthorArchana Pandey
PublisherIlahabad University
Publication Year1918
Total Pages276
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size15 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy