Page Text
________________
२६८
तत्त्वसवहः।
.. चिन्तेत्यादिना भूयः प्रत्यक्षतः कल्पनासिद्धिमाह ।
चिन्तोत्प्रेक्षादिकाले च विस्पष्टं या प्रवेद्यते ।
अनुविद्धव सा शब्दैरपहोतुं न शक्यते ॥ १२१७ ॥ तस्याश्चेत्यादिना शाब्दव्यवहाराख्यकार्यलिङ्गतोऽपि सिद्धिमाह ।
तस्याश्चाध्यवसायेन भ्रान्ता शब्दार्थयोः स्थितिः।
अन्यायोगादसत्त्वेऽस्याः सेदृश्यपि न सम्भवेत्॥१२१८॥ यतस्तात्त्विकी शब्दार्थव्यवस्था पूर्वनिषिद्धा, भ्रान्तेति च व्यवस्थापिता । यदि चास्याः कल्पनाया असत्त्वं स्यात्तदा सा-शब्दार्थव्यवस्था, ईदृश्यपि-भ्रान्तापि, न सम्भवेत् तदभिप्रायवशात्तस्याव्यवस्थानात् । अन्येषां च स्खलक्षणादीनां बाह्यानां वाच्यत्वेनायोगस्य प्रतिपादितत्वात् ॥ १२१८ ॥
ननु चान्येऽपि न केवलमभिलापिनी प्रतीति कल्पनां वर्णयन्ति, किन्तु जातिगु. णक्रियादिसम्बन्धयोग्यामपि । सा कस्मान्न गृह्यत इत्याह-जात्यादीत्यादि ।
जात्यादियोजनायोग्यामप्यन्ये कल्पनां विदुः ।
सा जात्यादरपास्तत्वाददृष्टेश्च न सङ्गता ॥ १२१९ ॥ अदृष्टेश्चेति । जात्यादेरिति सम्बन्धः । अयं चाभ्युपगम्य जात्यादीन्परिहार उक्तः ॥ १२१९॥ जात्यादीनामित्यादिना तदेवादृष्टत्वं समर्थयते ।
जात्यादीनामदृष्टवात्तद्योगाप्रतिभासनात् ।
क्षीरोदकादिवञ्चार्थे घटना घटते कथम् ॥ १२२० ॥ क्षीरोदकादिवच्चेति । यथा क्षीरोदकादेर्मिश्रीभूतस्य विवेकेनाप्रतिभासनान्न घटना शक्यते कर्तु तद्वज्जात्यादीनां सत्त्वेऽपि विवेकनाश्रयादप्रतिभासनान शक्यते तदाश्रयेण सहेत्यर्थः ।। १२२० ॥ . यदि तर्हि जात्यादियोजना कल्पना न युक्तैव, तत्कथं लक्षणकारेणोक्तं नाम जात्यादियोजना कल्पनेति, आह-हेयेत्यादि ।
हेयोपादेयविषयकथनाय द्वयोक्तितः।
परापरप्रसिद्धेयं कल्पना द्विविधोदिता ॥ १२२१ ॥ तत्र हेया जात्यादियोजना परप्रसिद्धा कल्पना, उपादेया स्वप्रसिद्धा नामयोजनाकल्पना, इति दर्शनाय द्विप्रकाराऽपि कल्पना निर्दिष्टा । कथमवगम्यत इत्याह.
| SR No. | 010566 |
| Book Title | Tattvasangraha 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Embar Krishnamacharya |
| Publisher | Central Library |
| Publication Year | 1926 |
| Total Pages | 832 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 57 MB |