________________
-
तस्वार्थसूत्रे कालओं-भावओ, तत्थ दवाओणं सुबणाणी उचलते सव्वाई जाण पासह, खित्तओणं सुथणाणी उचउसे सब्छ खेतं जाणा पासह 'कालोणं-सुयणाणी उवउत्ते सत्रं झालं जाणा पासह वापओणं 'सुघणाणी उवउत्ते सव्वे भावे जाणइ पाला इति, सन द्रव्यतः खलु आभि'निवोधिकज्ञानी आदेशेन सर्वाणि द्रव्याणि जानातिन पयति, क्षेत्रतः खल्लु आमिलिवोधिकज्ञानी आदेशेन सर्व क्षेत्र जानाति न पश्यति, कालतः खलु थाभिनिवोधिकज्ञानी आदेशेन सर्व कालं जानाति न पश्यति, भारतः खलु आभिनिबोधिकज्ञानी आदेशेन सवान् भावान् जानाति न पश्यति । अथ समास्तचतुर्विधः प्रज्ञतः तयथा-द्रव्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतः, तत्र द्रव्यतः खल्ल श्रुतज्ञानी उपयुक्तः सर्व क्षेत्र जानाति पश्यति कालतः खलु श्रुतज्ञानी उपयुक्तः सर्वान् भावान् जानाति पश्यति इत्लेलेन खल्लु आगमेल भतिज्ञालापेक्षया श्रुवज्ञानस्य वैशिष्टयं स्पष्टं ज्ञायते इति ५०॥ द्रव्यों को जानना है, मगर देखता नहीं है, काल ही अपेक्षा मतिहानी सामान्य रूपले सर्व काल को जानता है मगर देखना नहीं है, भाष की अपेक्षा नतिज्ञानी सामान्यतः सभी भावों को जानता है मगर देखता नहीं है।' आगे वहीं ५८ में कट है-शुतज्ञान लक्षेपले भार प्रसार का कहा गया है-व्यहो, क्षेत्रले, काल ले और साचले। द्रव्य ले श्रुज्ञानी उपयोग हमलों को जानतादेखता है, क्षेत्र से श्रुवज्ञानी उपयो लगाकर सर्व क्षेत्र को जानतादेखता है, कालले शुलज्ञानी डायोः लार र दाल को जानता देवता है, मानो तुमज्ञानी उपयोग
लामाको जानता देखता है। इस मामले स्पतिवान की अपेक्षा श्रुतज्ञाम भी विशिटमा स्पष्ट ही ज्ञात होती है॥५०॥ નથી, કાલની અપેક્ષા અતિજ્ઞાની સામાન્ય રૂપથી સર્વકાલતે જાણે છે પરંતુ
તે નથી, ભાવની અપેક્ષા મતિજ્ઞાની સામાન્યતઃ બધા ભાવેને જાણે છે પણ જેતે નથી આગળ જતાં ત્યાં જ ૫૮માં સૂત્રમાં કહે છે કૃતજ્ઞાન ટુંકામાં ચાર પ્રકારનું કહેવામાં આવ્યું છે દ્રવ્યથી મેથી, કાલથી અને ભાવથી દ્રવ્યથી શ્રુતજ્ઞાની ઉપગ લગાવીને સર્વદ્રાને જાણે જુએ છે, ક્ષેત્રથી શ્રુતજ્ઞાની ઉપગ લગાડીને સર્વ ક્ષેત્રને જાણે જુએ છે. કાલથી શ્રુતજ્ઞાની ઉપગ લગાવી ને સર્વ કાલને જાણે જુએ છે ભાવથી શ્રુતજ્ઞાની ઉપગ લગાવીને બધાં ભાવે ને જાણે જુએ છે આ આગમથી અતિજ્ઞાનની અપેક્ષા થતજ્ઞાનની વિશિષ્ટતા સ્પષ્ટપણે જ્ઞાત થાય છે ૫૦ છે
