________________
दीपिका-नियुक्ति टीका स.८.४१ मतिश्रुतशानयोः परोक्षत्वम् ७५७ स्थानाङ्गे ५ स्थाने ३ उद्देशके ४६३ सुत्रे-पंचविहे गाणे पण्णत्ते तं जहा
आभिजियोहियणाणे-सुराणाणे ओहिणाणे भणपज्जवणाणे केवलणाणे' इति, पञ्चविध ज्ञान प्रज्ञशार, तथा भामिनिबोधिकज्ञानम्, श्रुतज्ञानम्, अवधिज्ञानम्, मनापर्यवज्ञान केवलज्ञानम् इति ॥ एसेव भगवतीत्रे-८ शतके २उद्देशके ३१८-सूत्रे अनुयोगद्वारचुत्रे, नन्दिच्ने चोक्तम् ॥४१॥
मूलम्-हत्थ सइनुयनाणे परोक्खे ॥४२॥ छाया-तत्र मति-श्रुतज्ञान परोक्षम् ॥४२॥
तत्वार्थदीपिका-पूर्व सूत्रे-सत्यज्ञान पञ्चविधत्वेन प्रतिपादितम् मतिश्रुतावधिनायकेवलज्ञान भेदात, तेषु च पञ्चसु प्रथमद्वयं परोक्षम्, अन्तिम
आवान्तर भेद हैं । अवधिज्ञान के भवप्रत्यय आदि भेद हैं और मनः पर्यवज्ञान के ऋजुपति आदि लेद है, जिनका कथन आगे किया जाएगा। केवलजाल के सेट नहीं होते हैं। स्थानांग स्वन के पांचवे स्थानक के तृतीय उद्देशक ने कहा है-'ज्ञान पांच प्रकार के कहे गए हैं-(१) आभिनिबोधिक ज्ञान (२) श्रुतज्ञान (३) अवधिज्ञान (४) मनः पर्यवज्ञान (५) और केवलज्ञान।
इली प्रकार भगवती सूत्र में शतक ८, उद्देशक २ सूत्र ३१८ में, अनुयोगद्वार में तथा नन्दी लून में भी कहा है ॥४१॥
'तत्य मा सुथनाणे परोक्खे' हत्यादि । सूत्रार्थ-भतिज्ञान और श्रुतज्ञान परोक्ष हैं ॥४२॥
तत्वार्थदीपिका-पूर्वस्त्र में सस्परज्ञान पांच प्रकार का प्रतिपादन किया गया है-ति, श्रुत, अवधि, मनापर्यन और केवल ज्ञान । इन અવધિજ્ઞાનના ભવપ્રત્યય આદિ ભેદ છે અને મન:પર્યવજ્ઞાનના જુમતિ આદિ. ભેદ છે જેનું કથન હવે પછીથી કરવામાં આવશે. કેવળજ્ઞાનના ભેદ હોતા નથી સ્થાનાંગસૂત્રના પાંચમાં સ્થાનકના ત્રીજા ઉદ્દેશનમાં કહ્યું છે જ્ઞાન પાંચ પ્રકારના ४i छ-(१) मासिनिमाधिज्ञान (२) श्रुतज्ञान (3) मवधिज्ञान (४) मन:५वज्ञान मन (५) ज्ञान.
એજ પ્રમાણે ભગવતીસૂત્રમાં શતક ૮, ઉદ્દેશક ૨, સૂત્ર ૧૩૮માં, અનુ ગદ્વાર સૂત્રમાં તથા નન્દીસૂત્રમાં પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે ૪૧ છે 'तत्थ महसुयनाणे पचक्खे' त्या
સૂત્રાથ-તજ્ઞાન અને શ્રતજ્ઞાન પક્ષ છે. ૫ ૪૨ છે તવાથીપિકા–પૂર્વસૂત્રમાં સમ્યગજ્ઞાન પાંચ પ્રકારના પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યા–મતિશ્રત અવધિમનઃપર્યવ અને કેવળજ્ઞાન આ પાંચમાંથી પ્રારંભના
