________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अं. ७ . ४८ अनर्थदण्डविरमणव्रतस्यातिचाराः ३६३ . मुसलादिना मिथः संयोगेनैव एवं-वास्यादिकमपि बंशदण्डादिसंयोगेनैव छेदनादि कार्य सम्पादयति-तु-एककम् , अतएव-उलूखलादीनां मुसलादिना संयोजन संयुक्ताधिकरणमुच्यते ४ उपभोगपरिभोगातिरिक्तत्वञ्च-अशनपानादिकम् , अलकारवस्त्रादिकञ्च याददुपभुज्यते स्वात्मन स्तावत एव ग्रहणमुपभोगपरिभोगपरिमाणं भवति तदपेक्षयाऽधिकस्य ग्रहणम् उपभोगपरिभोगातिरिक्तत्वमवसेयम् । तस्मात्-अनर्थदण्डविरतिव्रतधारिणाऽगारिणा कन्दादि पञ्चाविचारवर्जनपूर्वक सम्यक्तया तृतीयगुणवतरूपमनर्थदण्डविरतिव्रतमनुपालनीयम् । उक्तञ्चोपासक दशाङ्गे प्रथमाध्ययने-'अणहादंड वेलणस्त लमणोधासएणं पंच अइयारा जाणियधा, न मलायरियश तं जहा-कंदप्पे कुक्कुहए-मोहरिएमूसल आदि के लाथ यथोचिन संयोग होने पर ही वह अपना कार्य कर सकता है। इसी प्रकार बनला आदि भी दंड (हत्थे) के संयोग से ही छेदन आदि क्रिया कर सकता है, अकेला नहीं। अतएव अखल आदि का मूसल आदि के साथ संयोग करना संयुक्ताधिकरण कह लाता है । अशन पान आदि उपभोग और अलंकार वस्त्र आदि परिभोग कहलाते हैं । जितने उपभोगपरिभोग के योग्य पदार्थों की अपने लिए आवश्यकता हो, उससे अधिक का ग्रहण करना उपभोगपरिभोगातिरिक्तत्व अतिचार समझना चाहिए।
अनर्थदण्डविरति नामक व्रत के धारक श्रावक को कन्दर्प आदि पांचों अतिचारों से बचते हुए सम्यक प्रकार से तीसरे गुणवतरूप अनर्थदण्डविरतिव्रत का पालन करना चाहिए। उपासकदशांग के प्रथम अध्ययन में कहा है-'श्रमणोपालक को अनर्थदंडविरमणव्रत के पांच થવાથી જ તે પિતાનું કાર્ય કરી શકે છે. એવી જ રીતે વાંસ વગેરે પણ ६. (21)। संयोगथी ०४ जेहन माठिया री श छ, ४ नही: આથી ઉખલ વગેરેને મૂશળ આદિની સાથે સયાગ કર સંયુકતાધિકરણ કહેવાય છે. અનાજ, પાણી આદિ ઉપગ અને અલંકાર વસ્ત્ર આદિ પરિભેગ કહેવાય છે. જેટલા ઉપગ પરિભેગને ચોગ્ય પદાર્થોની પિતાને માટે જરૂરીયાત હોય, તેથી અધિકનું ગ્રહણ કરવું ઉપગ પરિભેગાતિરિક્ત અતિચાર સમજવા જોઈએ.
અનર્થદડ વિરતિ નામક વ્રતના ધારક શ્રાવકે કન્દ આદિ પાંચે અતિચારેથી બચતા થકા સમ્યફપ્રકારે ત્રીજા ગુણવ્રતરૂપ અનર્થદડ વિરતિ વ્રતનું પાલન કરવું જોઈએ ઉપાસકદશાંગ સૂત્રનાં પ્રથમ અધ્યયનમાં કહ્યું છેશ્રમણોપાસકે અનર્થદડ વિરમણ વ્રતના પાંચ અતિચાર જાણવા જોઈએ પરન્ત
