________________
३७९
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.७ स्. २९ परिग्रहस्वरूपनिरूपणम् एवम्- जननी-स्वस पभृतयोऽपि लोभाभिभूतत्वाद् महान्त मनर्थ भावहन्तिक कुर्वन्ति, लोभाऽमिभूतत्वादेव-कुटसाक्षित्वदायीन उत्कोचं गृहीत्वा बहनृतभाषण कुरुते, लोभवलपकर्षादेव-मार्ग लुण्टकः पथिकान् लुण्यति, स्तेनश्च-राजपाकार: कुडयादिकमपि खनित्या लोभादेव सर्वमप्यपहरति, संस्था खल्नु न कश्चन तथाविधो भावो यहिरन्तः स्थितो वा निकटस्थ दूरस्थो वा प्रियदर्शनो वर्तते यमयं लब्धो भावतः परित्यजेत्, लोभभुजङ्गश्च मानवानां प्रचुरतरानिष्ट सम्पादनेन बहूनिदुश्चरितानि उपनयति, किं बहूना 'पतङ्ग-मातङ्ग-कुरङ्ग-भृङ्ग मीनास्तियश्च एते. ऽपि लोभाभिभूतत्वादेव एकैक चक्षुः स्पर्शन-श्रोत्र घ्राण-रसनेन्द्रिय करण.
इसी प्रकार माता, भगिनी आदि भी लोभ से अभिभूत होकर घोर अनर्थ कर डालती हैं । लोभग्रस्त होकर लोग झूठी लाक्षी देते हैं, घूस लेकर मिथ्या भाषण करते हैं । लोभ के आधिक्य से ही लुटेरे मार्ग में पथिकों को लूट लेते हैं चोर राजप्रासाद, प्राकार, दिवार आदि खोद कर सर्वस्व हरण करते हैं। ऐसा कोई बाहर या भीतर स्थित, निकटवत्ती दर वर्षी या प्रियदर्शन भाव नहीं है, जिसे लोभी मनुष्य स्वेच्छापूर्वक छोड दे ! ___लोभ भुजंग के समान है । इसकी बदौलत मनुष्यों को अत्यन्त अनिष्ट की प्राप्ति होती है । यह अनेक प्रकार के दुराचारों में फंसाता है अधिक तो क्या कहा जाध, पतंग, मातंग (हाथी), कुरंग (हिरण) भृग (भ्रमर) और मीन तिर्यंच हैं, किन्तु ये भी लोभ से ग्रस्त होकर एक एक चक्षु, स्पर्शन, श्रोत्र, घाण और रसना इन्द्रिय की प्रबलता के
એવી જ રીતે માતા, બહેન વગેરે પણ લોભને વશ થઈને ઘર અનર્થ કરી બેસે છે. લેભગ્રસ્ત થઈને લોકે બેટી સાક્ષી આપે છે. લેભને ૯ઈને મિથા ભાષણ કરે છે લેભની વિશેષત ના કારણે જ લુંટારા માર્ગમાં પથિકને લૂંટી લે છે ચોર લેકે રાજાને મહેલ, પ્રાકાર, દિવાલ વગેરે એ દીને બધું જ- તૂટી જાય છે. સંસારમાં એ કઈ ભાવ, બહાર કે અંદર રહેલ, કે નજીક હોય, દૂર હોય અથવા પ્રિયદર્શન, ભાવ નથી કે જેને લેભી માણસ છાપૂર્વક છોડી દે!
લભ સર્પ જેવું છે. આનાથી મનુષ્યને અત્યન્ત અનિષ્ટની પ્રાપ્તિ થાય છે. તે અનેક પ્રકારના દુરાચારપાં ફસાય છે. વધુ તે શું કહી શકાય? પતંગીયું, હાથી, હરણ, ભમરે અને માછલી તિર્યંચ આ બધાં પણ લેભથી પ્રસ્ત થઈને એક એક ચક્ષુ, પુન, શબ્દ, ગઇ અને રસની
,
