________________
२६४
तत्त्वावर चौरं ब्रवीति, एवं हिंसायुक्त पारुण्य पैशुन्य शाठय दम्मच्छलकपटादियुक्तञ्च वचनं सत्यमपि गहितमेव, साऽद्यस्वाद, उक्तं दशवैज्ञालिके ७ अध्ययने २ उद्देशके
'जाय सच्चा अवत्तव्या-सच्चा मोसाय जा मुसा। 'जाय पुढेहि गाइण्णा- तं भाटिन पण्णवं ॥१॥ इति । 'याच सत्या अवक्तव्या सत्या मृषा च या मृपा ।
या च बुरिनाचीर्णा ननां भापेन प्रज्ञावान् ॥१॥ इति अन्धादप्युक्तम् -- यदागरोगश्छाक्यं तत्वादन्यत्र धर्तते ।
सारा वापि यत्सत्यं तत्सर्वमननं विदुः ॥१॥ एवमन्यत्राऽयुक्तम् अनृतमसवचनं स्थाच्चतुर्विधमसंच जिनवरैदृष्टम्।
सद्भून प्रतिषेधोऽसद्भूतोदभावनं च तथा ॥१॥ इति अलक्ष लमझ लेना चाहिए, जैसे-गाय को अश्व कहना, अश्व को गाय कहना, अचौर को चोर कहना आदि । इसी प्रकार जो वचन हिंसा से युक्त है, कठोर है, पैशुन्य, शठता, दंभ, छल कपट आदि से युक्त है, वह सत्य होने पर भी गर्हित है, क्यों कि वह सावध है। दशकालिक सूत्र के सात वें अध्ययन में कहा हैं-'विवेकवान् श्रमण ऐसी भाषा का प्रयोग न करे जो लत्य होने पर भी बोलने के योग्य न हो, जो सत्यमृषा (सच्ची-झूठीमिश्र भाषा) हो, मृषा हो या ज्ञानी जनों ने जिसका आचरण न किया हो ॥१॥ - अन्यत्र भी भी कहा है-'जो वचन रागरूपी रोग से युक्त हो, जो तत्व से दूर अर्थात् वास्तविकता से रहित हो अथवा सावध हो उस सष को ज्ञानी पुरुष असत्य कहते हैं ॥१॥ . અસત્ય સમજી લેવું જોઈએ જેમ કે ગાયને ઘેડો કહે, ઘેડાને ગાય કહેવી, ચેર ન હોય તેને ચેર કહેવો વગેરે આવી જ રીતે જે વચન
साथी युक्त है, २ छ, पैशुन्य, Nal, म ७१-४५८या सरेबु छ તે વચન સત્ય હોવા છતા પણ વર્જય છે કારણ કે તે સાવદ્ય છે. દશકાલિક સૂત્રને સાતમાં અધ્યયન માં કહ્યું છે
વિવેકવાન શ્રમણ એવી ભાષાનો પ્રાગ ન કરે જે સત્ય હોય તે પણ બોલવા માટે એગ્ય ન હોય, જે સત્યામૃષા (સાચી-જુઠી મિશ્ર ભાષા) હોય, મૃષા હોય અથવા જ્ઞાની પુરૂષોએ જેનું આચરણ ન કર્યું હોય. ના
અન્યત્ર પણ કહ્યું છે-જે વચન રાગરૂપી રેગથી યુક્ત હય, જે તથી દૂર અર્થાત્ વાસ્તવિકતા વગરનું હેય અથવા સાવદ્ય હોય તે બધાંને જ્ઞાની અસત્ય કહે છે. ૧
