________________
पिका-नियुक्ति टीका अ. ७ सू. ६ अनुप्नेक्षास्वरूपनिरूपणम् १७७ स्थिति-विनाशयुक्तो विचित्रस्वभावो वर्तते इत्येवं लोकं परिचिन्तयतः तत्र जानात्मविशुद्ध भवतीति लोकानुपेक्षा-१० अथ वोधिदुर्लभस्वस्थानुचिन्तन
पा-बोधिदूलमत्वानुपेक्षा, यथा-अनादौ खल्लु संसारे नरक-तिर्यङ्मनुष्यदेव भवग्रहणेषु पौन: पुन्येन चक्रवत् परिभ्रमतो जीवस्य मानायकारक शारीरिक मानस-दुःखल्याप्तस्य तत्वार्थाऽश्रद्धानाऽविरति-प्रमाद कपाय प्रभृति दोपो. पहतबुद्धः ज्ञानावरणादि घातिककर्मचतुष्टयाऽभिभूतस्य सभ्या दर्शनादि विशुद्धो बोधिदुर्लभो भवतीति चिन्तयतो वोधि प्राप्त्या प्रमादो न भवति चोधि दुर्लभत्वानुपेक्षा बोध्या-११ अथ-धर्मदेशकाहत्वानुचिन्तन रूपोऽनुप्रेक्षा, यथा चिन्तन करने वाले जीव का तत्वज्ञान और आत्मा विशुद्ध होता है, यह लोकानुप्रेक्षा है। ' (११) बोधिदुर्लभत्वानुप्रेक्षा--बोधि अर्थात् सम्यक्त्व की दुर्लभता का विचार करना घोधिदुर्लभत्यानुप्रेक्षा है । जैसे-इस अनादि संसार में नरक, तिर्यंच मनुष्य और देव गतियों में चार-चार चक्र की भांति घूमने वाले, नाना प्रकार के शारीरिक और मानसिक दुःखों से युक्तं, तत्त्वार्थ के अश्रद्धान अविरति प्रमाद एवं कषाय आदि दोषों के कारण उपहत बुद्धि वाले तथा ज्ञानावरणीय आदि चार घालिया कर्मों से पीडित जीव को सम्यग्दर्शन से शुद्ध बोधि की प्राप्ति होना बहुतं कठिन है । जो ऐसा विचार करता है वह बोधि प्राप्ति करके उसमें 'प्रमाद नहीं करता। यह घोधिदुर्लभैत्वानुप्रेक्षा है। . (१२) धर्मदेशकाहत्त्वानुप्रेक्षा--धर्मदेशकाहत्त्व का चिन्तन करना, સ્વભાવવાળે છે. આમ લેકનું ચિન્તન કરનાર જીવનું તત્ત્વજ્ઞાન અને આમા વિશુદ્ધ હોય છે, આ લોકાનુપ્રેક્ષા છે.
- (૧૧) બધિદુર્લભવાનુપ્રેક્ષા-બાધિ અર્થાત્ સમ્યક્ત્વની દુર્લભતાને વિચાર કરે બેધિદુર્લભત્વાનુપ્રેક્ષા છે જેમ કે–આ અનાદિ સંસારમાં નરક, તિયચ, મનુષ્ય અને દેવ ગતિઓમાં વારંવાર ચકની જેમ ફરનારે, જુદા જુદા પ્રકારના શારીરિક અને માનસિક દુઃખોથી યુક્ત તવાર્થને અશ્રદ્ધાન, અવિરતિ પ્રમાદ અને કષાય આદિ દેના કારણે ઉપહત બુદ્ધિવાળા તથા જ્ઞાનાવરણીય આદિ ચાર ઘાતી કર્મોથી પીડિત જીવને સમ્યક્દર્શનથી શબ્દ બાધિની પ્રાપ્તિ થવી અતિ મુશ્કેલ છે. જે આ વિચાર કરે છે. તે બેધિ પ્રાપ્ત કરીને તેમાં પ્રમાદ કરતો નથી આ બેધિદુર્લભત્યાનુપ્રેક્ષા છે.
(૧૨) ધર્મદેશકાર્ડવાનુપ્રેક્ષા-ધર્મદેશકાર્હત્વનું ચિન્તન કરવું જેમ કેत०२३
