________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ६ स्. ९ अजीवाधिकरणनिरूपणम् ९७ स्य. मामुकजलारनालादिकस्य च खण्ड-शर्करा-मरीचादिभिः सह पात्रे-मुखे वा संयोजनं भक्तपानसंयोजनाधिकरणम् । उपकरणस्य-उपधेर्वस्त्रादिनस्याऽन्यैर्वस्त्रा: दिकः सह संयोजनम् उपकरणसंगोजनाधिकरणम् । लिसनाधिकरणं पुनस्त्रिविधम् , कायनिसर्गाधिकरणम् -बानिसर्गाधिकरणम्--मनोनिसाधिकरणञ्चति । तम-कायस्य औदारिकादि शरीरस्य विधिना स्वच्छन्दन शस्त्रच्छेदनाऽग्निजल प्रवेशोन्दन्धनादिना निसर्जनम्-उज्झन-कायनिसमाधिकरणम् । बाचोनिसर्जनं३ शाखोपदेशं विना प्रेरणं बानिसमधिकरणम् । मनसश्च-निसर्जनं शास्त्रोपदेशाद स्वादिष्ट बनाने के लिए एक खाद्य पदार्थ को दूसरे खाद्य पदार्थ के साथ मिलाना भक्तसंगरोजनाधिकरण है। इसी प्रकार द्राक्षा, दाडिम आदि के रस को या प्रास्सुक जल एवं कांजी आदि के पानी को खांड, शक्कर, कालीमिर्च आदि के साथ पात्र में या सुख मिलाना पानसंयोजनाधिकरण है। तात्पर्य यह है कि भोजन अध्यन्ना पेय पदार्थों को सुस्वादु बनाने के विचार से आपस में मिलाना मक्तपान संयोजना. धिकरण है। उपकरण-उअधि-वस्त्र आदि को भय बन्न आदि से मिलाना उपकरण संयोजनाधिकरण है।
निसर्गाधिकरण तीन प्रकार का है-झायनिसर्गाधिकरण वचननिसर्गाधिकरण और मनोनिसर्गाधिकरण औदारिकादि शरीरका स्व. च्छन्द विधि से शस्त्र द्वारा छेदन करके आग में प्रवेश करके जल में प्रवेश करके या फांसी लगाकर त्याग करना कानिहाधिकरण है। शास्त्रोपदेश के विना प्रेरणा करना वचननिसर्गाधिकरण है और ખાદ્ય પદાર્થની સાથે ભેળવ ભત્તસંજનાધિકરણ છે એવી જ રીતે દ્રાક્ષ, દાડમ આદિના રસને અથવા પ્રાસુક જળ અને કાંજી આદિના પાણીને ખાંડ, સાકર, મરીયા વગેરેની સાથે પાત્રમાં અથવા મુખમાં ભેળવવું પન સંચજનધિકરણ છે. તાત્પર્ય એ છે કે ભેજન અથવા પેય પદાર્થોને સુસ્વાદ બનાવવાના વિચારથી આપસમાં ભેગા કરવા લાગ્નપાન સંજનાધિકરણ છે. ઉપકરણ-ઉપધિ–વસ આદિને અન્ય વસ્ત્ર આદિથી ભેગા કરવા ઉપકરણ સંજનાધિકરણ છે
નિસર્વાધિકરણ ત્રણ પ્રકારનાં છે-કાયનિસર્વાધિકરણ, વચનનિસર્ગાધિકરણ અને મને નિસગ ધકરણ ઔકારિક આદિ શરીરનું શવષ્ણુન્દ વિધિથી શાસ્ત્ર દ્વારા છેદન કરીને, અગ્નિમાં પ્રવેશ કરીને, જળમાં પ્રવેશ કરીને અથવા ફાંસી ઉપર ચઢીને ત્યાગ કરે કાયનિધિકરણ છે. શાસ્ત્રોપદેશ વગર પ્રેરણા કરવી વચન નિસર્વાધિકરણ છે અને શાત્રે પદેશ વગેરે કર મનોનિસર્વાધિકરણ છે.
त० १३
