Page Text
________________
दशवैकालिके चतुर्थाध्ययनम् ।
१६१
ती मूलद्वारगाथायामूर्ध्वगतिद्वारं सांप्रतं निर्मयद्वारव्या चिख्यासयाह ॥ श्रम हो जीवो, कारण विरहा जहेव यागासं ॥ समयं च होअनिच्चं, मिम्मय घडतं - तुमाईयं ॥ २८३ ॥ व्याख्या ॥ श्रमयश्च नवति जीवः । न किम्मयोऽपीत्यर्थः । कुत इत्याह । कारण विरहात् यकारणत्वात् । यथैवाकाशमाकाशवदित्यर्थः । समयं वस्तु नवत्यनित्यम् । एतदेव दर्शयति । मृन्मयघटतन्त्वादौ । यथा मृन्मयो घटस्तन्तुमयः पट इत्यादि । न पुनरात्मा नित्य इति दर्शितम् । श्राहास्मिन्द्वारे सत्यमयो नतु मृन्मय इव घट इति प्राक्किमर्थमुक्तमित्युच्यते । अत एव द्वारादनुग्रहार्थमुक्तमिति लक्ष्यते । नवति चासकृद्ब्रवणादकृत्रेण परिज्ञानमित्यनुग्रहः । श्रतिगम्जी रत्वाद्भाष्यकारस्य न वयमजिप्रायं विद्म इति । अन्ये त्वनिदधत्यन्यकर्तृकैवासौ गाथेति गाथार्थः । व्याख्यातं द्वितीयमूलद्वारगाथायां निर्मयद्वारमधुना साफल्यद्वारावसरस्तथा चाह जाष्यकारः ॥ साफलदारमहुणा, निच्चानिच्चपरिणामिजीवम्मि ॥ होइ तयं कम्माणं, श्हरेगसनावर्ड जुत्तं ॥ २८४ ॥ व्याख्या ॥ साफल्यद्वारमधुना तदेतTared | नित्यानित्य एव परिणामिनि जीव इति योगः । जवति तत्साफल्यं कालान्तरफलप्रदानलक्षणम् । केषामित्याह कर्मणां कुशलाकुशलानां कालभेदेन कर्तुनो परिणामदे सत्यात्मनस्तडुजयोपपत्तेः कर्मणां कालान्तर फलप्रदानमिति । इतरथा पुनर्यद्येवं नान्युपगम्यते तत एकस्वभावतः कारणादयुक्तं तत्कर्मणां साफल्यमिति । एतडुक्तं नवति । यदि नित्य आत्मा कर्तृस्वभाव एव कुतोऽस्य जोगः, जोखनावे वा कर्तृत्वं क्षणिकस्य तु कालद्वयाजावादेवैतनयमनुपपन्नम् । उत्नये च सति कालान्तर फलप्रदानेन कर्म सफलमिति गाथार्थः । द्वितीयमूलकारगाथायां व्याख्यातं साफल्यद्वारमधुना परिमाणद्वारमाह ॥ जीवस्स उपरिमाणं, विवर जाव लोगमेत्तं तु || उगाणा य सुदुमा, तस्स पएसा असंखेद्या ॥ २८५ ॥ व्याख्या ॥ जीवस्य तु परिमाणं विततस्य विस्तरतो विस्तरेण यावल्लोकमात्रमेव । एतच्च केवलि - समुद्रात चतुर्थसमये जवति । तत्रावगाहना च सूक्ष्मा विततैकैकप्रदेशरूपा नवति । तस्य जीवस्य प्रदेशाश्चासंख्येयाः सर्व एव लोकाकाशप्रदेशतुल्या इति गाथार्थः । अनेकेषां जीवानां गणनापरिमाणमाह ॥ पत्रेण व कुलएण व, जह कोई मिणेद्य सर्व्वधन्नाइ ॥ एवं मविद्यमाणा, हवंति लोगा अता ॥ २८६ ॥ व्याख्या ॥ प्रस्थेन वा चतुः कुडवमानेन कुडवेन वा चतुःसेतिकामानेन । यथा कश्चित्प्रमाता मिनुयात्सर्वधान्यानि व्रीह्यादीनि । एवं मीयमाना असनावस्थापनया नवन्ति लोका अनन्तास्तु जीवनृता इति जावः । आह, यद्येवं कथमेकस्मिन्नेव ते लोके माता इति । उच्यते, सूक्ष्मावगाहनया यत्रैकस्तत्रानन्ता व्यवस्थिता इह तु प्रत्येकावगाढ्नया चिन्त्य
२१
| SR No. | 010035 |
| Book Title | Agam 42 Mool 03 Dashvaikalik Sutra |
| Original Sutra Author | Samaysundar, Haribhadrasuri |
| Author | |
| Publisher | Shravak Bhimsinh Manek |
| Publication Year | 1900 |
| Total Pages | 771 |
| Language | Prakrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 60 MB |