________________
36. ਜੀਵ ਅਜੀਵ ਵਿਭਿੱਕਤੀ ਅਧਿਐਨ
ਜੀਵ ਅਤੇ ਅਜੀਵ ਦਰੱਵ ਆਕਾਸ਼ ਦੇ ਜਿਸ ਭਾਗ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ ਉਹ ਲੋਕ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਨਹੀਂ ਉਹ ਅਲੋਕ ਹੈ ਜੈਨ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਸਾਰ ਅਨੰਤ ਤੇ ਅਨਾਦਿ ਹੈ। ਕੋਈ ਇਸ ਦੇ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਕਰਮ ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਮੁਕਤ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿੱਧ ਨਿਰਾਕਾਰ, ਨਿਰਵਿਕਲਪ ਤੇ ਸੰਖਿਆ ਵਿਚ
ਅਨੰਤ ਹਨ।
ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਜੀਵ ਤੇ ਅਜੀਵ ਦੇ ਭੇਦ ਦਾ ਬੜੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਸ੍ਰੀ ਉਤਰਾਧਿਐਨ ਸੂਤਰ ਦਾ ਸਾਰ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੋਈ ਈਸ਼ਵਰ ਨਹੀਂ। ਜਨਮ ਮਰਨ, ਕਰਮ ਫਲ ਵਿਚ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧਾ ਕੋਈ ਦਖ਼ਲ ਨਹੀਂ।
ਜੀਵ ਤੇ ਅਜੀਵ ਦਾ ਮੇਲ ਅਨਾਦਿ ਹੈ। ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਸਹਿਯੋਗ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
| ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਕੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਜਦ · 37 ਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਮੁਕਤੀ ਪਧਾਰ ਗਏ ਤੇ ਸਿੱਧ ਹੋ ਗਏ।
ਕਰਮ ਬੰਧਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਜੀਵ ਅਰਿਹੰਤ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਸਿੱਧ-ਬੁੱਧ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਜਨਮ, ਬਿਮਾਰੀ, ਬੁਢਾਪੇ, ਮੌਤ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੱਚਿਦਾਨੰਦ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ
436
