________________
ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਹੇਠ ਆਗਮ ਸਾਹਿਤ ਲਿੱਪੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਨਿਰਵਾਨ ਤੋਂ 1000 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵੀ ਪੂਰਵਾਂ ਦਾ ਜਾਣਕਾਰ ਨਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਕਾਫੀ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ।
| ਆਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮੱਤ ਪ੍ਰਚਲਤ ਹਨ। ਪਰ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਆਮ ਤਿੰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
(1) 84 ਆਰਾਮ (2) 45 ਆਰਮ (3) 32 ਆਗਮ
84 ਆਰਾਮ (1) ਸ਼ਵੈਕਾਲਿਕ (2) ਕਲਪਾਕਲਪ (3) ਭੂਲਕਲਪ (4) ਮਹਾਕਲਪ (5) ਔਪਪਾਤਿਕ (6) ਰਾਜਪ੍ਰਸ਼ਨੀਆ (7) ਜੀਵਾਭਿਗਮ (8) ਗਿਆਪਨਾ (9) ਮਹਾਗਿਆਪਨਾ (10) ਪ੍ਰਮਾਦਾਮਾਦ (11) ਨੰਦੀ (12) ਅਨੁਯੋਗਦਵਾਰ (13) ਦਵਿੰਦਰ ਸੱਤਵ (14) ਤੰਦੁਲਵਿਚਾਰਕ (15) ਚੰਦਰ ਵਿੱਦਿਆ (16) ਸੂਰਯਗਿਆਪਤੀ (17) ਪੋਰਸ਼ੀਮੰਡਲ (18) ਮੰਡਲ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ (19) ਵਿੱਦਿਆ ਚਰਨ ਵਿਸ਼ਚੈ (20) ਰਾਣੀ ਵਿੱਦਿਆ (21) ਧਿਆਨ ਵਿਭਕਤੀ (22) ਮਰਨ ਵਿਭਕਤੀ (23) ਆਤਮ ਵਿਸ਼ੁੱਧੀ (24) ਵੀਰਾਗ ਸ਼ਰੁਤ (25) ਸਰਲੇਖਣਾ ਸ਼ਰੁਤ (26) ਵਿਹਾਰ ਕਲਪ (27) ਚਰਨ ਵਿਧੀ (28) ਆਤੁਰਤਿਖਿਆਨ (29) ਮਹਾਤਿਖਿਆਨ
(xxvi)
