________________
ਹਨ।
(4) ਅਣਵੰਡੇ ਖ਼ੁਦਗਲਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਪੁਦਗਲ ਦਾ ਉਹ ਹਿੱਸਾ ਜੋ ਵੰਡਿਆ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਪੁਦਗਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ :
(1) ਪੁਦਗਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਇਕ ਦਰ੍ਦ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਉਂ ਦਾ ਹੀ ਦਵ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹੈ।
(2) ਇਹ ਨਿੱਤ (ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ) ਅਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਕੰਧ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਰੂਪ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। ਨਾ ਤਾਂ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾ ਹੀ ਵਧਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਘਟਦਾ ਹੈ।
(3) ਇਹ ਅਜੀਵ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵ ਵਾਲੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਲੱਛਣ
ਨਹੀਂ ਹਨ।
(4)
ਇਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਹੈ।
(5) ਇਹ ਸਰੀਰ ਰਹਿਤ ਹੈ ਪਰ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਰੀਰ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
(6) ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਵਰਣ ਰਸ ਗੰਧ ਅਤੇ ਸਪਰਸ਼ਵਾਲਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਆਕਾਰ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਲੰਬਾਈ ਚੌੜਾਈ ਗਹਿਰਾਈ ਨਹੀਂ।
(7) ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਿਰਿਆ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਮਰਥ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਕ੍ਰਿਆ ਨਿਯਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
(8) ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪੁਦਗਲ ਨਾ ਤਾਂ ਆਪ ਗਲਦਾ ਹੈ ਨਾ ਵਿਖਰਦਾ
278
