________________
ਚੋਥਾ ਤਿਖਿਆਨ ਕਿਆ ਅਧਿਐਨ
(ਸ੍ਰੀ ਧਰਮਾ ਸਵਾਮੀ ਸ਼ਿਸ ਜੰਬੂ ਸਵਾਮੀ ਜੀ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ) ਹੇ ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ! ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਿਹਾ ਸੀ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਣਿਆ ਸੀ, ਆਪ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹਾਂ, ਇਸ ਨਿਰਥ ਪ੍ਰਵਚਨ ਤਿਖਿਆਨ ਕ੍ਰਿਆ ਨਾਉ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ । ਉਸ ਦਾ ਅਰਥ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ।
ਆਤਮਾ ਭਾਵ ਸ਼ਰੀਰ ਧਾਰੀ ਜੀਵ ਆਤਮਾ ਅਤਿਖਿਆਨ ਸਾਵਦਯਕਰਮ (ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਾਪ ਕਰਮ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ) ਦਾ ਤਿਆਗ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਆਤਮ ਅਕ੍ਰਿਆ (ਸ਼ੁਭਕ੍ਰਿਆ ਨਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਹਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਆਤਮਾ ਮਿਥਿਆਤਵ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟ (ਉਦੇ) ਵਿਚ ਹੀ ਸਥਿਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਆਤਮਾ ਏਕਾਂਤ ਰੂਪ (ਇਕ ਤ ਨਾਲ ਵਿਚ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਦੰਡ ਦੇਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਆਤਮਾ ਏਕਾਂਤ ਹੀ ਬਾਲ ਭਾਵ ਅਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਆਤਮਾ ਏਕਾਂਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਸੁੱਤਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਆਤਮਾ ਮਨ, ਵਚਨ, ਕਾਇਆ ਤੇ ਸ਼ਰੀਰ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਆਤਮਾਂ ਪਾਪ ਕਰਮਾ ਦਾ ਘਾਤ ਤੇ ਤਿਖਿਆਨ-ਤਿਆਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਸ ਜੀਵ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਅਸੰਯਤ (ਸੰਜਮ ਬਹਿਤ) ਅਵਿਰਤ ਵਿਰਤੀ) ਰਹਿਤ ਪਾਪ ਕਰਮ ਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਅਤੇ ਤਿਖਿਆਨ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਕ੍ਰਿਆ ਰਹਿਤ, ਸੰਵਰਰਹਿਤ, ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਏਕਾਂਤ ਦੰਡ ਦੇਣ ਵਾਲਾ, ਏਕਾਂਤ ਬਾਲ ਤੇ ਸੋਇਆ ਹੋਇਆ ਫੁਰਮਾਇਆ ਹੈ । ਉਹ ਅਗਿਆਨੀ, ਜੋ ਮਨ ਬਚਨ, ਕਾਈਆ ਤੇ ਵਾਕ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੋਵੇ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸੁਪਨੇ ਵੀ ਨਾ ਵੇਖੇ । (ਭਾਵ ਧ ਗਿਆਨ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ) ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਪਾਪ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । 63 ।
63
ਇਥੇ ਜੀਵ ਲਈ ਆਤਮਾ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਆਤਮਾ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਯੋਨੀਆਂ ਵਿਚ ਭਟਕਦਾ ਹੈ ਜਨਮਦਾ ਹੈ ਮਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਗਤੀਆਂ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ ਉਹ ਆਤਮਾਂ ਹੈ । ਅਨਾਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਜੀਵ ਮਿਥਿਆਤਵ, ਅਵਿਰਤ, ਪ੍ਰਮਾਦ, ਕਸ਼ਾਏ ਅਤੇ ਯੋਗ (ਮਨਬਚਨ-ਕਾਇਆਂ ਦਾ ਮੇਲ) ਕਾਰਣ ਅਤਿਖਿਆਨ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ' ' ਪੁਰਵ ਕੀਤੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਾ, ਪਛਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗਰਹਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਪਾਪ ਕਰਮ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਕੰਲਮ ਹੀ ਤਿਖਿਆਨ ਹੈ ।
ਜੀਵ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿ ਉਹ ਸੁਪਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਪਾਪ ਨਾਂ ਕਰੇ । ਅਸੰਯਤ-ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਪਾਪ (ਸਾਵਦਯ) ਕੰਮ ਵਿਚ ਲਗਾ ਹੋਵੇ ! ਅਵਿਰਤ-ਭੂਤ ਤੇ ਭਵਿੱਖ ਸੰਬੰਧੀ ਪਾਪ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਾ ਪਾਉਣਾ । ਅਤਿਖਿਆਤ ਪਾਪ ਕਰਤਾ-ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਪ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ । ਅਸੰਵਿਰਤ-ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਨ ਵਿਚ ਅਸਮਰਥ ਹੈ ।
22..
