________________
.
ਚੋਥਾ ਅਧਿਐਨ-ਤਿਖਿਆਨ ਕਿਆ .
ਤਿਖਿਆਨ ਜਾਂ ਪਚਖਾਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਅਹਿੰਸਾ, ਸੱਚ, ਚੋਰੀ ਦਾ ਤਿਆਗ, ਮਚਰਜ ਅਪਰਿਗ੍ਰਹਿ ਆਦਿ ਮੂਲ ਨਾਂ ਬਦਲਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਸਵਤ) ਗੁਣ ਅਤੇ ਸਮਾਇਕ ਆਦਿ ਉੱਤਰ ਗੁਣਾ ਦੇ ਪਾਲਨ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਕਾਰਣਾ ਦਾ ਸ਼ਕਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ ।"
ਪੱਛਖਾਨ ਆਤਮ ਸ਼ੁਧੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਣ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਅਪਛਖਾਨ ਸਾਵਦਯ (ਪਾਪਕਾਰੀ) ਰੂਪ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਤਿਆਗ ਯੋਗ ਹੈ । ਪੱਛਖਾਨ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤੀਰਥੰਕਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਅਸੰਜਤ, ਅਵਿਰਤ (ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਪਾਪੀ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ) (ਪਾਪ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ) ਬਾਲ, ਐਸਵਰਿਤ (ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਵਹਾ ਨੂੰ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ) ਅਗਿਆਨੀ, ਸੋਇਆ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਪਾਪੀ ਫੁਰਮਾਇਆ ਹੈ ।
ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਸਾਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਛੇ ਜੋ ਆਤਮਾ ਕਾਈਆ ਦੇ ਜੀਵਾ ਦੀ ਹਤਿਆ ਦੇ ਤਿਆਗ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਹਤਿਆ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਛੂਟ ਲੈ ਲਈ ਹੈ ਉਹ ਆਤਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ 6 ਕਾਈਆ ਜੀਵਾ ਨਾਲ ਮਿੱਤਰਤਾ ਰਖਨ ਲਈ ਵੀ ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਅਜੇਹਾ ਪ੍ਰਾਣੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ ਦੀ, ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਹਤਿਆ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਅਜੇਹਾ ਜੀਵ ਪਾਪ ਕਰਮ ਬੰਧਨ ਕਦੇ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਾਈਆਂ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਤਿਆਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ?
ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਸ਼ਾਸਤਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਉਦਾਹਰਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ “ਇਕ ਮਨੁੱਖ ਹਤਿਆਰਾ ਹੈ । ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ “ਮੈਂ ਫਲਾਨੇ ਹਿਸਥੀ ਜਾਂ ਹਿਸਥੀ ਪੁਤਰ ਜਾਂ ਰਾਜਪੁਰਸ਼ ਦੀ ਹਤਿਆ ਕਰਨੀ ਹੈ ? ਅਜੇ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਸੋ ਜਾਵਾਂ, ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਘਰ ਵਿਚ ਘੁਸ ਕੇ, ਮੌਕਾ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮਾਰਾਗਾਂ ।" ਅਜੇਹਾ ਸੋਚਨ ਵਾਲਾ ਆਦਮੀ ਚਾਹੇ
ਵੇ, ਚਾਹੇ ਜਾਗੇ, ਚਾਹੇ ਚਲੇ, ਚਾਹੇ ਬੈਠੇ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਲਗਾਤਾਰ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਭੈੜੀ ਭਾਵਨਾ ਵਲ ਲਗਿਆ ਰਹੇਗਾ । ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਮਾੜਾ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਆਪਣੀ ਦੁਸ਼ਟ ਮਨ ਵਿਰਤੀ ਕਾਰਣ ਉਹ ਹਰ ਪਲ, ਕਰਮ ਬੰਧ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਜੇਹਾ ਜੀਵ
223 '
