________________
ਦੂਸਰਾ ਅਧਿਐਨ ਕਿਆ ਸਥਾਨ ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਦਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੂਸਰੇ ਗਲਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਧਾਰਕ ਜੀਵ ਕਰਮ ਬੰਧ ਰੂਪੀ ਚਿਕੜ ਵਿਚ ਫਸਕੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਸਮਿਅਕ ਸ਼ਰਧਾ ਵਾਲੇ, ਪਵਿਤੱਰ ਹਿਰਦੇ ਵਾਲੇ, ਰਾਗ ਦਵੇਸ਼ ਰਹਿਤ, ਵਿਸ਼ੇ ਸ਼ਾਏ (ਕਰੋਧ, ਮੋਹ, ਲੇ8. ਹੰਕਾਰ ' ਨੂੰ ਉਪਸ਼ਾਤ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਨ ਦੀ ਕਿਆ ਕਰਕੇ ਉਤਮ ਸਾਧੂ ਹੀ, ਕਰਮ ਬੰਧ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੇ ਮੱਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਣਾਂ ਤੋਂ ਕਰਮਬੰਧਨ ਵਿਚ ਫਸਦਾ ਹੈ ? ਅਤੇ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਕਰਮ ਬੰਧਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦੂਸਰੇ ਕ੍ਰਿਆ ਸਥਾਨ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਹੈ ।
| ਕਰਮ (ਕ੍ਰਿਆ) ਨਾਲ ਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ : ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਆ ਨੂੰ ਕਰਮਬੰਧ ਦਾ ਕਾਰਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਅਜੇਹੀ ਕ੍ਰਿਆ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਕਰਮਬੰਧ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ । 12 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਮਬੰਧ ਦਾ ਕਾਰਣ ਅਤੇ ਇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਕਿਆ ਮੱਕਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਣ ਹੈ । ਕਿਆ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲਗਨ ਦਾ ਕਾਰਣ । ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਭਿੰਨ ਕਾਰਣ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਲਗਨ ਦੇ ਕਾਰਣ (ਨਮਿਤਾਂ) ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਆ ਸਥਾਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
ਕ੍ਰਿਆ ਸਥਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ-1) ਅਧਰਮ ਕ੍ਰਿਆ ਸਥਾਨ, 2) ਧਰਮ ਕ੍ਰਿਆ
ਸਥਾਨ ।
| ਅਧਰਮ ਕਿਆ ਸੰਥਾਨ ਦੇ ਭੇਦ ਹਨ-1) ਅਰਥਵੰਡ, 2) ਅਨੱਰਥ ਦੰਡ, 3) ਹਿੰਸਾ ਦੰਡ 4) ਅਕਰਮਾਤ ਦੰਡ (5) ਦਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਪਰਿਆਸ ਦੰਡ (6) ਮਿਰਸ਼ਪ੍ਰਯ ਦੰਡ (7) ਅਦੱਤਾਦਾਨ ਯ ਦੰਡ 8} ਅਧਿਆਤਮ ਪ੍ਰਯ ਦੰਡ । (੧) ਮਾਨ ਪ੍ਰਯ ਦੰਡ (10) ਮਿਤੱਰ ਦੋਸ਼ ਪ੍ਰਯ ਦੰਡ (1!) ਮਾਇਆ ਪ੍ਰਯ ਦੰਡ (12) ਲੋਭ ਪ੍ਰਯ ਦੰਡ । | ਧਰਮ ਕ੍ਰਿਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਆ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਗਿਨਤੀ 13 ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਆ ਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਹਾਲਨਾ, ਜੁਲਨਾ, ਹਰਕਤ, ਕੰਬਨ ਆਦਿ ਸ਼ਰੀਰ ਦੇ ਵਿਉਪਾਰ ! ਜੈਨ ਤਰਕ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਭੇਦ ਕੀਤੇ ਹਨ ।
1) ਦਰੱਵ ਕ੍ਰਿਆ 2) ਭਾਵ ਕ੍ਰਿਆ । ਘੜੇ ਆਦਿ ਜੜ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੇ ਚੇਤਨ ਦਰੱਬਾਂ ਦੀ ਹਰਕਤ ਦਰੱਵ ਕਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਵ ਕਿਆ 8 ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ ।
l) ਯੋਗ ਕਿਆ ਦੇ ਮਨ, ਬਚਨ ਤੇ ਕਾਇਆ ਯੱਗ ਆਦਿ ਭਿੰਨ ਭੇਦ ਹਨ । ਜਿਸ ਕ੍ਰਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਆਤਮਾ ਉਪਯੋਗ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਨਦੀ ਹੈ ਉਹ ਮਨ ਦਰਵ ਹੈ । ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਚਨ ਤੇ ਕਾਇਆ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । (2) ਜੇਹੜੇ ਉਪਾਅ
(170)
