________________
ਸੋਲਵਾਂ - ਗਾਥਾ - ਨਾਮਕ ਅਧਿਐਨ
ਇਹ – ਪਹਿਲੇ ਸਰੋਤ ਸਕੰਧ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਗਾਥਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ 15 ਅਧਿਐਨਾਂ ਵਿਚ ਵਰਨਣ ਕੀਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਹੀ ਜਿਕਰ ਹੈ । ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਪਾਪ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਜੋ ਦੂਰ ਹੈ । ਪਾਪਾਂ ਦੇ ਕਾਰਣ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ, ਸਮਿਤਿ ਯੁਕਤ ਹੈ, ਗਿਆਨਵਾਨ ਹੈ, ਸੰਜਮੀ ਹੈ, ਕ੍ਰੋਧ-ਅਭਿਮਾਨ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਮਹਾਨ ਹੈ । ਜੋ ਲਗਾਵ-ਰਹਿਤ, ਇੱਛਾ-ਰਹਿਤ, ਕਸ਼ਾਏਂ ਮੁਕਤ ਹੈ, ਹਿੰਸਾ ਆਦਿ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ ਉਹ ਸ੍ਰਮਣ ਹੈ । ਪਰਿਸੰ ਦਾ ਜੇਤੂ ਭਿੱਖਿਆਜੀਵੀ ਹੀ ਭਿਖਸ਼ੂ ਹੈ । ਜੋ ਗ੍ਰੰਥ ਰਹਿਤ (ਪਰਿਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ ਇਕੱਲਾ ਹੈ । ਇਕ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਪੂਜਾ, ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਉਹ ਨਿਰਗ੍ਰੰਥ ਹੈ ।
ਨਿਕਸ਼ੇਪ
ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਚਾਰ ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਹਨ, ਨਾਮ ਤੇ ਸਥਾਪਨਾ ਸਰਲ ਹੈ ।
ਜੋ ਪੁਸਤਕ, ਪੰਨੇ ਤੇ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ ਉਹ ਦਰੱਵ ਗਾਥਾ ਹੈ ।
ਜੋ ਮਿੱਠੇ ਅੱਖਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਣਾ ਕੇ ਗਾਈ ਜਾਵੇ, ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਲਗੇ, ਸਮੂੰਦਰ ਛੰਦ ਵਿਚ ਰਚੀ ਹੋਵੇ ਉਹ ਹੀ ਗਾਥਾ ਹੈ । ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਗਾਥਾ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਭਾਵ ਗਾਥਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਕਸ਼ਾਯੋਸਮੀਕ ਭਾਵ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰਾ ਸਰਤ (ਬਰ ) ਇਸੇ ਭਾਵ ਹੇਠ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
(137)
