________________
ਭਾਸ਼ਾ ਸੀਮਿਤੀ ਵਾਲਾ ਸਾਧੂ ਬੋਲਦਾ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ। ਕਿਸੇ ਦਾ ਭੇਦ ਨਾ ਖੋਲੇਂ । ਹਿੰਸਾ ਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾ ਬੋਲੇ । ਕਪਟੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰੇ । ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਬੋਲੇ । (25)
ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚੋਂ ਤੀਸਰੀ ਮਿਸ਼ਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ । ਉਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਝੂਠੇ ਮਿਲਿਆ ਹੈ । ਸਾਧੂ ਅਜੇਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾ ਕਰੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੋਲ ਕੇ ਪਸ਼ਚਾਤਾਪ ਕਰਨਾ ਪਵੇ । ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕ ਛਿਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁਣ, ਸਾਧੂ ਅਜੇਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਨਾ ਬੋਲੇ । ਅਜੇਹੀ ਨਿਰਗ੍ਰੰਥ ਭਗਵਾਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੈ । (26)
,,
“ਉਏ ਮੂਰਖ, ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਹੱਲਾਵਾਕ ਅਖਵਾਉਣਾ ਹੈ । ਹੇ ਮਿੱਤਰ, ਜਾਂ ਮੇਰੇ ਯਾਰ, ਸਾਥੀਵਾਦ ਅਖਵਾਉਣਾ ਹੈ । ਹੇ ਕਸ਼ਯਪ ਗੋਤ, ਗੋਤਰਵਾਦ, ਅਖਵਾਂਉਣਾ ਹੈ, ਸਾਧੂ ਅਜੇਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾ ਬੋਲੇ । ਤੂੰ-ਤੁੰ ਵਰਗੀ ਤੁੱਛ ਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਲੱਗਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸਾਧੂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰੋ । (27)
ਗਾਬਾ ਟਿਪਣੀ 26 -ਭਾਸ਼ਾ ਵਾਰੇ ਸ਼ੀਲਾਂਕਾਚਾਰਿਆ ਤੇ ਅਪਣੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਟੀਕਾ ਵਿਚ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਿਹਾ ਹੈ । ਭਾਸ਼ਾ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ ।
1) ਸੱਤ 2) ਅਸੱਤ 3) ਸੱਤਮਰਿਸ਼ਾ 4) ਅਸੱਤ ਅਮਰਿਸ਼ਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੱਤ ਮਹਿਸ਼ਾ ਨਾਂ ਦੀ ਤੀਸਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ । ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਕੁਝ ਝੂਠੀ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਸੱਚੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਅੰਦਾਜ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਖਿਆ “ਇਸ ਪਿੰਡਵਿਚ 10 ਲੜਕੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਜਾਂ ਮਰੇ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿਚ ਕੁਛ ਫਰਕ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸੋ ਇਸ ਬਚਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸ਼ੱਤਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਝੂਠ ਵੀ ਹੈ । ਜਿਸ ਬਚਨ ਨੂੰ ਆਖ ਕੇ ਪਸ਼ਚਾਤਾਪ ਕਰਨਾ ਪਵੇ ਸਾਧੂ, ਅਜੇਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾ ਬੋਲੇ । ਤੀਸਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਝੂਠ ਨਾਲ ਮਿਲੀ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਦੋਸ਼ ਉਤਪਨ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਫੇਰ ਸਾਰੇ ਅਰਥ ਨੂੰ ਉਲਟ ਦਸਨ ਵਾਲੀ ਦੂਸਰੀ ਅਸੱਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੀ ਕੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮੁੱਚਾ ਸੱਤ ਹੈ ਪਰ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਕਸ਼ਟ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਿਵੇਂ ਅਨ੍ਹੇ ਨੂੰ ਅਨਾ ਆਖਣਾ ।
ਚੌਥੀ ਭਾਸ਼ਾ ਜੋ ਸੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਝੂਠ ਵੀ ਨਹੀਂ ਉਹ ਵੀ ਸੇਵਨ ਯੋਗ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਸਤਰ ਕਾਰ ਆਖਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਬਚਨ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਤਲ ਕਰੋ, ਇਹ ਚੋਰ ਹੈ, ਰੱਥ ਲਈ ਜੋੜੇ ਆਦਿ । ਜਿਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲੋਗ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਛਿਪਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਅਜੇਹਾ ਸੱਚ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਬੜਾ ਹੋਵੇ, ਵਿਵੇਕੀ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ
ਦੇ ਸੰਜਮੀ ਲਈ ਬੋਲਨਯੋਗ ਨਹੀਂ।
[98]
