________________
ਪੁਦਗਲ (Mattar)
ਪੁਦਗਲ ਦਰਵ ਵਿਚ 5 ਰੂਪ, 5 ਰਸ, 2 ਗੰਧ ਅਤੇ 8 ਸਪਰਸ਼ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ
ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਪੁਦਗਲ ਦੇ ਗੁਣ
ਨੀਲ
ਪੀਲਾ
ਸਫੇਦ
ਕਾਲਾ
ਲਾਲ
ਵਰਨ
ਰਸ
ਮਿਠਾ
ਤੇਜਾਬੀ
ਕੜਾ
ਕਸੇਲਾ
वीप
੧੫੯
ਤਿਖੀ
ਸੁਗੰਧ
ਦਰਗੰਧ
ਸਪਰਸ਼
T
ਕੋਮਲ
ਕਠੋਰ
ਗੁਰੂ (ਭਾਗ)
ਲਘੂ (ਹਲਕਾ) ਸ਼ੀਤ (ਠੰਡਾ)
ਗਰਮ
ਚਿਕਨਾ
ਰੁਖਾ
ਪੁਦਗਲ ਦੇ ਭੇਦ
ਪੁਦਗਲ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ ਇਕ ਅਣੂ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਸੰਕਧਰੂਪ । ਅਗੇ ਸੰਕਧ ਦੇ ਤਿੰਨ ਰੂਪ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਕੁਦਗਲ ਦੇ ਚਾਰ ਭੇਦ ਹਨ (1) ਸੰਕਧ (2) ਸੰਕਧ ਦੇਸ਼ (3) ਸੰਕਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (4) ਪਰਮਾਣੂ 1 ਅਨੰਤ ਅਨੰਤ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਸੰਕਧ ਅੱਧਾ ਭਾਗ ਸੰਕਧ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵੀ ਅੱਧਾ ਸੰਕਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ :
ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਸੰਕਧ ਦਾ ਜਿਸ ਦਾ ਹੋਰ ਭਾਂਗ ਨਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹੈ ।
ਸੰਕਧ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ ਵਾਦਰ ਤੇ ਸੁਖਮ । ਵਾਦਰ ਅੱਖਾਂ ਆਦਿ ਇੰਦਰੀਆ ਨਾਲ
ਹੋ ਸਕਦਾ । ਇਹ ਛੇ
ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸੂਖਮ ਇੰਦਰੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ । ਦੋ ਅਣੂਆ ਦਾ ਇਕ ਸਕੰਧ ਬਣਦਾ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਰੁਖਾ ਅਣੂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਚਿਕਨਾ । ਇਥੇ ਚਿਕਨਾ ਤੋਂ ਭਾਵ ਚਿਕਨਾਹਟ ਨਹੀਂ ਨਾ ਹੀ ਰੁਖੇ ਦਾ ਅਰਥ ਖੁਰਦਰਾ ਹੈ । ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਨੇਗਟਿਵ ਅਤੇ ਪੋਜਟਿਵ ਅਰਥ ਵਿਚ ਹਨ । ਸੰਕਧ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਨਦਾ । ਸਕੰਧ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਵਿਚ ਰੁਖਾ ਅਤੇ ਚਿਕਨਾਹਟ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ।
(1) ਵਾਦਰ ਵਾਦਰ (ਮੋਟਾ ਮੋਟਾ) ਜੋ ਸੰਕਧ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਨਾਂ ਮਿਲ ਸਕੇ ਜਿਵੇਂ ਲਕੜੀ ਆਦਿ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥ
