________________
“ਪਰਿਆਏ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਨਿੱਤ ਹੈ ਤੇ ਦ੍ਰਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਨਿੱਤ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਕ ਹੀ ਵਸਤੂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਨਿਤੱਤਾ ਤੇ ਅਨਿਤਾ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਿਧਾਂਤ ਹੀ ਅਨੇਕਾਂਤਵਾਦ ਹੈ 11
ਉਤਪੱਤੀ, ਸਥਿੱਤੀ ਤੇ ਵਿਨਾਸ਼
ਚ, ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਜਰਾ ਹੋਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰੀਏ । ਜਗਤ ਵਿਚ ਸਭ ਪਦਾਰਥ ਉਤਪੱਤੀ, ਸਥਿੱਤੀ ਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ | ਆਦਿ ਤਿੰਨ ਧਰਮਾਂ (ਗੁਣਾਂ ਸਹਿੱਤ ਹਨ । ਚੈਨ ਦਰਸ਼ਨ
ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਉਤਪਾਦ, ਧਰੋਵਯ ਤੇ ਅਏ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ।
ਤੁਸੀਂ ਆਖੋਗੇ ਕਿ ਇਕ ਵਸਤੂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਰਮ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੰਭਵ ਹਨ । ਇਸਨੂੰ ਸਮਝਨ ਲਈ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਵੋ :-ਇਕ ਸੁਨਿਆਰ ਦੇ ਕੋਲ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੰਗਣ ਹੈ । ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਤੋੜਕੇ, ਗਾਲਕੇ ਹਾਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਕੰਗਣ ਵਿਨਾਸ਼ ਹੋਕੇ ਹਾਰ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਹੋਈ ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਆਖ ਸਕਦੇ ਕਿ ਕੰਗਣ ਬਿਲਕੁਲ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਹਾਰ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵਾਂ ਬਣ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਕੰਗਣ ਤੇ ਹਾਰ ਵਿਚ ਮੂਲ ਤਤ ਸੋਨਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ । ਵਿਨਾਸ਼ੀ ਤੇ ਉਤਪੱਤੀ ਕੇਵਲ ਆਕਾਰ ਦੀ ਹੋਈ ਨੂੰ ਇਸ ਉਦਾਹਰਣ ਤੋਂ ਸੋਨੇ ਵਿਚ ਕੰਗਣ ਦੇ ਆਕਾਰ
੭੭ }
