________________
ਹੈ ਤੇ ਭੋਗਣ ਵਾਲਾ ਖੁਦ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਵਸਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਧਰਮ-ਸਾਧਨਾ ਰਾਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਹਲ
ਈਸ਼ਵਰ-ਵਾਦੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕਰਮਵਾਦ ਤੇ ਕੁਝ ਦਸ਼ | ਲਾਏ ਗਏ ਹਨ । ਪਰ ਜੈਨ-ਧਰਮ ਦਾ ਇਹ ਮਹਾਨ
ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਰੂਪੀ ਅੱਗ ਵਿਚੋਂ ਹੋਰ ਉੱਜਲ ਤੇ ਚਮਕਦਾਰ ਹੋ ਕੇ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ । ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ ਇਥੇ ਦਸਣ ਦੀ ਫੁਰਸਤ ਨਹੀਂ ਫਿਰ ਵੀ ਮੁੱਖ-ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ ਜਾਣ ਲੈਂਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ । ਜ਼ਰਾ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੋ :* ਹਰ ਆਤਮਾ ਚੰਗੇ-ਮਾੜੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਬੁਰੇ
ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਫਲ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਕਦੋਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਫੜਿਆ ਜਾਵਾਂ ? ਦੂਸਰੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਰਮ ਆਪ ਜੜ (ਬੇਜਾਨ) ਰੂਪ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੱਬੀ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਫਲ ਦੇਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ ਕਰਮਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਈਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ
ਕਰਮ-ਫਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ''ਕਰਮਵਾਦ ਦਾ ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ
( ੯੪ ]
