________________
प्रकरण ६
उपसंहार
ब्राह्मण अथवा हिंदू परंपरेत चित्रित केलेल्या चाणक्य ऊर्फ कौटिल्याच्या पार्श्वभूमीवर आपण आत्तापर्यंत जैनांनी जपलेल्या चाणक्याचा सुविस्तृत आढावा घेतला. त्या त्या प्रकरणात त्या त्या ठिकाणी तौलनिक निरीक्षणेही अत्यंत साक्षेपाने नोंदविली. या सर्व शोधयात्रेमध्ये अनेक विचारतरंग मनात उमटून गेले. त्यामुळे वेगवेवगळ्या प्रकरणांमध्ये एकत्रित केलेले विचारउन्मेष, शोभादर्शकाचा कोन बदलून, पुन्हा त्याच काचा नव्याने बघाव्यात त्याप्रमाणे उपसंहारात नोंदविले आहेत. यामुळे जैनांनी जपलेल्या चाणक्याची वैशिष्ट्ये सोळा मुद्यांच्या सहाय्याने पुन्हा एकदा भरीवपणे नजरेत भरतील. (१) विविधांगी पद्धतीचा वापर
