________________ कथाबाह्य संदर्भ चाणक्याच्या जीवनकथेतील अगदी किरकोळ एक-दोन प्रसंगांचाच ओझरता उल्लेख जिनप्रभ करतो. चंद्रगुप्ताच्या कारकिर्दीतील दुष्काळाचा उल्लेख जिनप्रभ आवर्जून करतो. त्यानंतर मौर्यवंशीय राजांची संक्षिप्त माहिती दिली आहे. सम्राट अशोकाचा उल्लेख अतिशय त्रोटक असून, राजा संप्रतीने केलेल्या जैनधर्माच्या प्रसाराचे वर्णन अधिक विस्ताराने येते. एक लक्षणीय गोष्ट अशी की, जिनप्रभाने चाणक्याचा उल्लेख 'विष्णुगुप्त' असाही केला आहे. एकंदरीत असे दिसते की, तेराव्या-चौदाव्या शतकात श्वेतांबर कथासाहित्यातून चाणक्यकथांचे महत्त्व कमी-कमी होत गेले आहे. तरीही हिंदू परंपरेतील स्रोतांपेक्षा जैनांनी कमीत कमी पाच-सात शतकांहून अधिक काळ चाणक्याला आपल्या साहित्यातून जिवंत ठेवलेले दिसते. (ब) कथाभागापेक्षा वेगळे दिगंबर संदर्भ व त्यावरील भाष्यः हे संदर्भ विखुरलेल्या स्वरूपात असल्यामुळे कालक्रमानुसार घेतले आहेत. (1) आचार्य शिवकोटि यांनी लिहिलेला भगवती आराधना (आराधना/ मूलाराधना) हा ग्रंथ जैन शौरसेनी पद्यांमध्ये लिहिलेला असून, दिगंबर संप्रदायातील प्राचीन ग्रंथांपैकी एक मानला जातो. इसवी सनाच्या अंदाजे तिसऱ्या चौथ्या शतकात लिहिलेल्या या ग्रंथात दिगंबर साहित्यातील चाणक्यविषयक पहिला उल्लेख सापडतो. विशेष म्हणजे तो चाणक्याच्या मृत्यूविषयी आहे. भगवती आराधनेपूर्वी लिहिल्या गेलेल्या श्वेतांबर ग्रंथात चाणक्याच्या अशा प्रकारच्या मृत्यूची नोंद नाही. भगवती आराधनेच्या 1551 व्या गाथेत म्हटले आहे की, 186
