________________
चाणक्याची जीवनकथा
केलेली, एक मोठी पेटी दिसली. सुबंधूला वाटले की त्यात हिरे, माणके आणि अनेक मौल्यवान वस्तू असतील. त्यातील बऱ्याचशा आपणच काढून घेऊ. त्याने घाईघाईने कुलपे तोडली. पेटी उघडली. आत एक छोटी पेटी होती. ती रक्तवस्त्रात गुंडाळलेली होती. त्याने घाईघाईने छोटी पेटी बाहेर काढली. अतिशय मोहक, तीव्र असा घमघमणारा सुवास सगळीकडे दरवळला. त्याने पेटीवरील वस्त्र दूर केले उघडून पाहिले तर त्यात एक मोठे भूर्जपत्र होते. ते भूर्जपत्र आणि त्यावरील शाई, दोन्ही खूपच सुगंधित होती. त्याने भूर्जपत्र हातात घेऊन, घाईघाईने त्याचा मनसोक्त वास घेतला. नंतर तो पत्र वाचू लागला. त्यावर अगदी मोजका मजकूर लिहिलेला होता. तो असा
“या भूर्जपत्राच्या विषारी गंधाचा आस्वाद घेतल्यानंतर, जी व्यक्ती आयुष्यात उत्तम सुगंध, शीतल पाणी, चमचमीत जेवण, उत्कृष्ट गायन-वादन-नृत्य या सर्वांचा आस्वाद घेईल आणि सर्वोच्च विषयसुख भोगेल तो विनाविलंब यमसदनी दाखल होईल. परंतु जर त्याने मुंडन करून, विषयत्याग करून, नीरस अन्नग्रहणाचे साधुव्रत स्वीकारले तर तो जगू शकेल. अन्यथा मरण हे नक्की आहे."
चाणक्याने स्वत:च्या मरणापूर्वीच, आपल्या मरणाची किंवा साधुत्वाची अशी तजवीज करून ठेवलेली बघून, सुबंधूला धक्काच बसला. त्याने विचार केला, “चाणक्याचे मतिमाहात्म्य अगाध आहे. जिवंतपणी मला मरण भोगायला लावणाऱ्या चाणक्याच्या बुद्धीचे करावे तेवढे कौतुक थोडेच आहे. मी त्याच्या घरी जाऊन त्याची पेटी उघडणार, असा तर्क त्याने केव्हाच करून ठेवला होता. आता इच्छा नसतानाही मला, उपभोगरहित आयुष्य जगणे भाग आहे.”
चाणक्याने लिहिलेल्या मजकुराची खात्री करावी म्हणून, त्याने आपल्या एक
१२३
