________________
३५३
अध्ययन ४ गा. २२-लोकस्वरूपम् । मस्माभिरवलोक्यते तावानेव लोकः ?, नहि, अनन्तज्ञानसम्पन्नेन सर्वज्ञेन यो लोक्यते स लोक इति ।
नन्वतेनाऽलोकस्यापि लोकत्वमसनस्तस्यापि सर्वज्ञेनावलोकितत्वात् , तयाचाऽलोकोऽपि कि लोकः ? न, यतो लोक्यते धर्मास्तिकायावाधारभूत आकाशविशेपो यः स लोक इत्यवधार्यम् । स च कटितटोभयपार्वतोनिहितहस्तद्वयो विस्फारितपादयुगलोऽवस्थितः पुरुप इव मृत्यबॅरयोपासकाकृतिको वा ऊध्वोऽध-स्तियग्भेदमिन्नश्चतुर्दशरज्जुपरिमितोऽसंख्यातमदेशात्मक आकाशविशेपस्तम् । तद्विपरीतोऽलोकः ।
उत्तर-उतना ही नहीं है। अनन्तज्ञानी सर्वज्ञ भगवान् द्वारा जितना देखा जाता है उतना लोक है।
प्रश्न-केवली भगवान् अलोकको भी देखते हैं तो उनके देखनेसे अंलोक भी लोक हो जायगा ?
उत्तर-नहीं होगा। भगवान ने धर्मास्तिकाय आदि द्रव्यों का आधारभूत जो आकाश देखा है उसे लोक कहते हैं, ऐसा समझना चाहिये। . वह लोक कमरपर दोनों हाथ रखकर, पैर फैलाकर खड़े हुए पुरुप के आकारका, अथवा नाचते हुए भैरवोपासक (भोपा) की आकृतिका है। इसके तीन भेद है-(१) उर्ध्वलोक, (२) मध्यलोक, (३) अधोलोक। यह चौदह राजू जितना ऊंचा और असंख्यात-प्रदेशमय है । अलोकाकाश इससे विपरीत है।
ઉત્તર–એટલે જ નહિ. અનંતજ્ઞાની સર્વજ્ઞ ભગવાન દ્વારા જેટલો જેવાય છે એટલે લોક છે.
પ્રશ્ન–કેવળી ભગવાન તે અલકને પણ જુએ છે તે એમને જેવાથી અલેક પણ લેક થઈ જશે ?
ઉત્તર–નહિ થાય. ભગવાને ધર્માસ્તિકાય આદિ દ્રવ્યનું આધારભૂત જે આકાશ જોયું છે એને લેક કહે છે, એમ સમજવું જોઈએ.
એ લેક કમર પર બેઉ હાથ રાખીને, પગ ફેલાવીને ઊભેલા પુરૂષના આકારને, અથવા નાચતા વેપાસક (ભુવા)ની આકૃતિ છે. તેના ત્રણ ભેદ છે. (१) aals, (२) मध्यals, (3) अपाता. मे यो २०२५ 6य! भने અસંખ્યાત પ્રદેશમય છે. અલકાકાશ એથી વિપરીત છે.
