________________
भानचन्द्रिका टीका-पायसष्टान्तः, अतिगष्टान्तश्च. सेचनीया येन परमान्नं संपद्यते । ततो रोहकवचनाद् ग्रामवासिभिस्तथैव कृते सति परमान्नं संपन्नम् । तच्च राज्ञे तै निवेदितम् । राजासाश्चर्य सुप्रसन्नो जातः ।
॥ इति नवमः पायसदृष्टान्तः॥९॥ अथ अतिगदृष्टान्तः
अतिगः-तीव्रवुद्धिमान् । अथान्यदा राजा रोहकस्य बुद्धयतिशयमवगत्य तमाकारयितुमादिष्टवान्-येन वालकेन स्वबुद्धिवशात् सर्वा अपि ममाज्ञाः संपादितास्तेन मम समीपे समागन्तव्यम् किं तु (१) न शुक्लपक्षे, न कृष्णपक्षे, (२) कर रख दो । धीरे २ उन ककडों को पानी की बिन्दुओं से सिश्चित करते जाओ। इस तरह बहुत अच्छी खीर बनकर तैयार हो जावेगी। रोहक की इस युक्ति से सहमत होकर सबने ऐसा ही किया। बढिया सुन्दर खीर पककर तैयार हो गई। लोगों ने जाकर वह खीर राजा को दी। राजाने देखकर बड़ी प्रसन्नता प्रकट की।
॥ यह नौवां पायसदृष्टान्त हुआ ॥९॥
दसवां अतिगदृष्टान्तकुछ दिनों के बाद राजा जब इस तरह से वह रोहक की बुद्धि के अतिशय से परिचित हो गया तो उसको अपने पास बुलाने के लिये खबर भेजी, और साथ में यह भी कहला भेजा कि जिस बालक ने मेरी सब आज्ञाएँ संपन्न की उस बालक रोहक को हमारे पास इस तरह से आना चाहिये कि जिसमें (१) न शुक्लपक्ष हो, न कृष्णपक्ष हो, (२) न रात्रि મૂકે. ધીરે ધીરે તે કાંકરાઓ પર પાણીના ટીપાં છાંટતા રહે. આ રીતે ઘણી સરસ ખીર બનીને તૈયાર થશે. રેહકની આ યુક્તિ સાથે સમ્મત થઈને બધાએ તે પ્રમાણે કર્યું. ઘણી જ સરસ ખીર રંધાઈને તૈયાર થઈ ગઈ. લેકએ જઈને તે ખીર રાજાને આપી. રાજાએ તે ખીર જોઈને ઘણી પ્રસન્નતા દર્શાવી.
॥मा नवभु पायस दृष्टांत समात ॥
स अतिग दृष्टांतકેટલાક દિવસ પછી રાજા જ્યારે આ પ્રકારની રેહકની બુદ્ધિની તીવ્ર તાથી પરિચિત થઈ ગયે ત્યારે તેણે તેને પિતાની પાસે બેલાવવાને માટે ખબર મોકલ્યા, અને સાથે એ પણ કહેવરાવ્યું કે “જે બાળક રહકે મારી બધી આજ્ઞા પૂર્ણ કરી તે બાળક રેહકે અમારી પાસે આ રીતે આવવું જ્યારે (૧) ન શુકલપક્ષ હોય, ન કૃષ્ણ પક્ષ હોય, (૨) ન રાત્રી હોય ન દિવસ હોય,
