Page Text
________________
-
-
' ननु कोऽयं क्षुल्लकातर इति ?, उच्यते-इह लोकाकाशप्रदेशा उपरितनाधस्तनप्रदेशरहिततया विवक्षिता मण्डलाऽऽकारतया व्यवस्थिताः प्रतर इत्युच्यते । तत्र तिर्यग्लोकस्य ऊर्ध्वाधोऽपेक्षया अष्टादशयोजनशतममाणस्य मध्यभागे द्वौ सर्वलघूक्षुल्लकातरौ, तयोर्मध्यभागे जम्बूद्वीपे रत्नप्रभाया बहुसमे भूमिभागे मेरुमध्येऽष्टप्रादेशिको रुचकः । तत्र गोस्तनाकाराश्चत्वार उपरितनाः प्रदेशाश्चत्वारश्वाधस्तनाः । एष एव च रुचकः सर्वासां दिशां विदिशां वा प्रवर्तकः । एतदेव च सकलतिर्यग्लोकमध्यम् । तौ च द्वौ सर्वलघू प्रतरावंगुलाऽसंख्येयभागवाहल्यौ पुनरलोकाऽवधिगतौ रज्जुप्रमाणौ।
शंका-यह क्षुल्लकातर क्या है ?
उत्तर-लोकाकाश के प्रदेश उपरितन और अधस्तन प्रदेशों से रहित बतलाये गये हैं । उनकी व्यवस्था मण्डलाकार से है । ये लोकाकाश के प्रदेश ही प्रतर हैं । उर्ध्व एवं अधोलोक की अपेक्षा अठारसौ (१८००) योजन प्रमाणवाले तिर्यगलोक के मध्यभाग में दो सर्वलघुक्षुल्लक अंतर हैं। इनके मध्यभाग में जंबूद्वीप में रत्नप्रभापृथिवी के बहुसमभूमिभाग में मेरु के बीच अष्टप्रादेशिक रुचक है । वहां गोस्तनाकार चार प्रदेश ऊपर और चार प्रदेश नीचे हैं । यही रुचक समस्त दिशाओं अथवा विदिशाओं का प्रवर्तक माना गया है, और यही समस्त तिर्यग्लोक का मध्यभोग है । वे दो सर्वलघुक्षुल्लकातर अंगुल के असंख्यातवें भाग विस्तारवाले हैं। अलोकाकाशतक फैले हुए हैं और एक राजू इनका प्रमाण है।
શંકા–આ ક્ષુલ્લક પ્રતર શું છે?
ઉત્તર–કાકાશના પ્રદેશ ઉપરિતન અને અધસ્તન પ્રદેશ વિનાની બતાવવામાં આવ્યા છે. તેમની વ્યવસ્થા મંડળાકારે છે. એ લોકાકાશના પ્રદેશ જ પ્રત છે. ઉર્ધ્વ અને અધેર્લોકની અપેક્ષાએ અઢારસો (૧૮૦૦) જન પ્રમાણે વાળા તિર્યગ્લેકના મધ્ય ભાગમાં બે સૌથી નાના ક્ષુલ્લક પ્રતર છે. તેમના મધ્યભાગમાં જંબુદ્વીપમાં રત્નપ્રભા પ્રવીના બહસમભૂમિ ભાગમાં મેરુની વચ્ચે અષ્ટપ્રાદેશિક સૂચક છે. ત્યાં ગાયના આંચળના આકારના ચાર પ્રદેશ ૧ અને ચાર પ્રદેશ નીચે છે. એજ રૂચક સઘળી દિશાઓ અથવા વિદિશાઓની પ્રવર્તક મનાય છે, અને એજ સમસ્ત તિર્યંગકને મધ્યભાગ છે. તે એ સૌથી નાના ક્ષુલ્લક પ્રતર અંગુલનાં અસંખ્યાતમાં ભાગના વિસ્તારવાળાં છે, અલૈ. કાકાશ સુધી ફેલાયેલા છે અને તેમનું પ્રમાણુ એક રાજૂ છે.
| SR No. | 009350 |
| Book Title | Nandisutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 940 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_nandisutra |
| File Size | 58 MB |