Page Text
________________
सुदर्शिनी टीका १० २ सू० ७ नास्तिकवादिमतनिरूपणम् दुःखबन्धमोक्षाद्यभावमसङ्गात् । निक्किओ' निष्क्रिय' गमनागमनादिक्रियावजितः सर्वव्यापित्वेनावकाशाभावात् , एतदप्यसत् , देहमानोपलभ्यमानत्वात् । 'निग्गुणो' निर्गुणः सत्वरजस्तमोगुणरहितः, 'अणुपलेवो' अनुपलेपकः = निर्लेपः सङ्गवर्जितः आत्मेति कापिलाः, उक्त च-" अमर्त्ता निर्गुणोभोक्ता, आत्मा कपिलदर्शने " इति । सत्वरजस्तमोगुणानां साम्यावस्था प्रकृतिः, सैव कर्जी, पुरुपस्तु पुष्करपलागान्चिर्लेपश्वेतनोऽकर्ता, इति साख्याना मतम् । कुदर्शनत्व तिक आत्मा में ये नही धनते हैं। (णिच्चो) कोई २ आत्मा को सर्वधा नित्य मानते है, सो आत्मा की यह नित्य मान्यता सत्य नहीं है, क्यों कि आत्मा को सर्वथा नित्य मानने पर सुख दुःख एव वध, मोक्ष आदि के अभाव का प्रसग प्राप्त होता है । (निकिओ) आत्मा को निष्क्रिय मानना इस अभिप्राय से, कि आत्मा व्यापक है और जो व्यापक होता है उसमें अवकाश के अभाव से गमनागमन रूप क्रियाएँ धन नहीं सकती है सो ऐसी मान्यता भी मृपाचादरूप ही है, कारण कि-आत्मा शरीर में ही उपलब्ध होती है अन्यत्र नही। (निग्गुणो) तथा ऐसा कहना कि “ यह आत्मा सत्त्व, रज और तमोगुण से रहित है और (अणुवलेवओ) पुष्करपलागवत् निर्लेप-सगवर्जित है । साख्यों का यही कहना है कि सत्त्व, रज और तमोगुण की साम्यावस्था का नाम प्रकृति है। यह प्रकृति ही करनेवाली होनेसे की है, चेतयिता-प्रकृति द्वारा किये गये कार्यों का जानने वाला पुरुपआत्मा तो कमलपत्र के
तर मावी लय छे सर्वथा अभूति: मामामात अन नथी, "णिच्चो" કેઈ મતવાળા આત્માને સર્વથા નિત્ય માને છે આત્માને એ રીતે નિત્ય માનવું તે સત્ય નથી, કારણ કે આત્માને સર્વથા નિત્ય માનવામા આવે તે સુખ દુખ અને ५५ भाक्ष माहिना समाव हापानी प्रस1 उपस्थित थशे- “निकिओ"s કઈ લે આત્માને એ કારણે નિષ્ક્રિય માને છે કે આત્મા વ્યાપક છે અને જે વ્યાપક હોય તેમા અવકાશને અભાવ હોવાથી ગમનાગમનરૂપ ક્રિયાઓ થઈ શકતી નથી તે માન્યતા પણ મૃષાવાદરૂપ જ છે કારણ કે આત્મા શરી२भा क डाय , अन्यत्र जात नथी “निग्गुणो" तथा " मा मात्मा सत्त्व, २०४ भने तमाशुश्थी २हित छ" की मान्यता " अणुवलेत्रओ" तथा भण પત્ર પર રહેલા પાણીના બિંદુથી કમળ પત્ર જેમ અલિપ્ત કહે છે, તેમ આત્મા પણ તે તોથી નિર્લેપ રહે છે તે માન્યતા પણ મૃષાવાદ છે નાની એવી માન્યતા છે કે સરવ, રજ અને તમોગુણની સામ્યવસ્થાનું નામ પ્રકૃતિ છે એ પ્રકૃતિ જ કરનાર લેવાથી કત્ર છે-પ્રકૃતિ દ્વારા કરાયેલ કાર્યોને જાણનાર પુરુષ
| SR No. | 009349 |
| Book Title | Prashna Vyakaran Sutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1962 |
| Total Pages | 1106 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_prashnavyakaran |
| File Size | 36 MB |