________________
३४
आवश्यकमूत्रस्य
प्रत्याख्यानम् (६) प्रत्याख्यान नाम इच्छानिरोधः । सर्वाः क्रियाः स्वीकृताचेत्तहि इच्छानिरोधोऽप्यवश्य करणीयः । सुवर्णादिभूपणानामुज्ज्वलीकरणक्रियेच प्रत्याख्यान मिद विशिष्टात्मशक्केरारिष्करणाय प्रभवति, अतो यथाशक्ति प्रत्याख्यान करणीयमेव, आस्रवद्वारनिरोधादिविशिष्टफलपतिपादकम् , उक्त
पञ्चक्खाणेण भते ! जीवे कि जणयइ ? पञ्चक्खाणेण आसवदाराइ निम्भइ, पचक्खाणेण इच्छानिरोद्द जणयइ, इच्छानिरोहगए ण जीचे सव्वदन्वेस वर्तमान में लगे हुए अतिचारों की शुद्धि होती है और हृदय विशुद्ध होता है, हृदय विशुद्ध होने से आत्मा कर्मभार से हलका होकर प्रशस्तध्यानयुक्त बनता है, और समाधिभावमे विचरण करता है।
प्रत्याख्यान (६) प्रत्याख्यान इच्छा के निरोध को कहते हैं। जब पूर्वोक्त सभी क्रियाएँ स्वीकार करली तो इच्छा का भी निरोध अवश्य करना चाहिए। जैसे सफाई करने से सोनेके आभूषण की उज्ज्वलता बढती है, वैसे ही प्रत्याख्यान से आत्मा में विशिष्ट शक्ति का प्रादुर्भाव होता है। अतएव आश्रव द्वार के निरोध आदि विशिष्ट फलको देने वाला प्रत्याख्यान करना ही चाहिए। कहा भी है-"पञ्चक्खाणेण भते ! जीवे किं जणयइ ? पच्चक्खाणेण आसवदाराइ निरुभइ, पचक्खाणेण શુદ્ધિ થાય છે અને હૃદય વિશુદ્ધ બને છે હદય વિશુદ્ધ થવાથી આત્મા કર્મભારથી હવે ઈ પ્રશસ્તધ્યાની બને છે અને સમાધિભાવમા વિચરણ કરે છે
प्रत्याभयान (8) ઈચ્છાને નિરોધ કરે તેને પ્રત્યાખ્યાન કહે છે, જયારે પૂર્વ કહેલી તમામ કિયાઓને સ્વીકાર કરી લીધું તે પછી ઈચ્છાને નિરાધ પણ અવશ્ય કરવે જોઈએ જેવી રીતે સફાઈ કરવાથી સેનાના આભૂષણની ઉજવલતા વધે છે, તેવી જ રીતે પ્રત્યાખ્યાનથી આત્મામાં વિશિષ્ટ શકિત ઉત્પન્ન થાય છે એટલા માટે આવદ્વારના નિધિ આદિ વિશિષ્ટ ફલને આપવાવાળા પ્રત્યાખ્યાન શ્રતને કરવું જ नमे घुछ- "पच्चक्खाणेण भते! जीवे किं जणयइ ? पच्चक्खाणेण
