Page Text
________________
.
प्रधाना कदाचिदपि न प्राप्स्यति सोऽजाय पर्यवसितो व्यपदिश्यते, कदाचिदपि तस्य : पायोदय व्यव. च्छेदासंभवात्, यस्तावत् उपश श्रेणि क्षपकश्रेणिं वा प्राप्स्यति सोऽनादि सपर्यवसितो व्यवहियते, उपशमश्रेणी प्राप्ती क्षपकश्रेणी प्राप्तौ वा कपायोदय व्यवच्छे दरय भादित्वात, यस्तूपशमश्रेणि प्रतिपद्यते तत्र चापायी भूत्वा पुनरुपशमश्रेणीतः परिपतन सबापायी भवति । सो सपर्यवसितो व्यपदिश्यते इति भावः, 'जाव अबई पोग्गलपरियह देसूर्ण' यावत्-तन्न खलुपूर्वोक्तनिसकपायिषु मध्ये यः स सादि सपर्यवसितः सकपायी भवति स जघन्येन अन्य मुहूर्तम्, उत्कृष्टेन अनन्तं कालं यावत् सनषायित्वपर्यायविशिष्टः सन् अव्यच्छेदेन अवतिष्ठते अभव्यापेक्षया, अनन्तं कालसेव प्रतिपादयति कालापेक्षया अनन्ता उत्सविसर्पिण्यो भवन्ति क्षेत्रत:-क्षेत्रापेक्षया अपार्द्ध:-अपगतमद्धं यस्य योऽपार्द्धः, पुद्गलपरिवर्तः, देशोन:-किञ्चिदूनो भवति, क्षेत्रापेक्षया देशोनम् अपार्द्धपुद्गलपरावर्त यात् उपशमश्रेणीतः पपितितः सन् सकपायी कहलाता है, क्यों कि उसके कषाय का कभी बिछेद नहीं हो सकता जो जीव कभी उपशमश्रेणी चा क्षपश्रेणी को प्राप्त करेगा, वह अनादि सपर्य घसित या आनादि सान्त रूकषायी कहलाता है, क्योंकि उपशमश्रेणी अथवा क्षपक श्रेणी प्राप्त करने पर उसके कषायोदय का विच्छेद हो जाता है। जो जीव उपशमश्रेणी प्राप्त करके और अकषायी होकर फिर उपशमश्रेणी से पतित होकर सकषायी हो जाता है, वह सादि लान्त सकषायी कहलाता है, क्यों कि उसके कषायोदय की आदि भी है और भविष्य में पुनः कषायोदय का अन्त भी हो जाएगा।
इन तीन प्रकार के सकषायी जीवों में जो सादि सपर्धवलित सकपायी है, यह जघन्य अन्तर्मुहर्त तक और उत्कृष्ट अनन्त काल तक निरन्तर सकषायी रहते हैं। अनन्त काल का स्पष्टीकरण इस प्रकार है-कालकी अपेक्षा अनन्त उत्सर्पिणी-अवसर्पिणी तक और क्षेत्र की अपेक्षा कुछ कम अपार्ध पुद्गलपरिતેમના કપાયને કયારેય વિચ્છેદ નથી થઈ શકત. જે જીવ કારેક ઉપશમશ્રેણી કે ભપકશ્રેણીને પ્રાપ્ત કરશે, તે અનાદિ સપર્યાવસિન અથવા અનાદિ સન્ન કષાયી કહેવાય છે, કેમકે ઉપશમશ્રેણી અથવા ક્ષપકશ્રેણી પ્રાપ્ત કરવાથી તેમના કષાયદયને વિદેદ થઈ જાય છે. જે જીવ ઉપશમશ્રેણું પ્રાપ્ત કરીને અને અકષાયી બનીને ફરી ઉપશમશ્રેણીથી પતિત થઈને સકષાયી બની જાય છે, તે સાદિસાન્ત કષાયી કહેવાય છે, કેમકે તેના કષાદયની આદિ પણ છે અને ભવિષ્યમાં ફરી કષાદયનો અન્ત પણ થઈ જી.
- આ ત્રણ પ્રકારના સકષાયી જમા જે સાદિ સાવતિ સકવાયી છે, તે જઘન્ય અન્તર્મુહૂર્ત સુધી અને ઉત્કૃષ્ટ અનન્તકાળ સુધી નિરન્તર સકષાયી રહે છે. અનન્તકાળનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રકારે છે-કાળની અપેક્ષાએ અનન્ત ઉત્સર્પિણી–અવસર્પિણ સુધી અને ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ કાંઈક એ છા અપાઈ પુદ્ગલ પરિવર્તન સુધી. કેમકે ઉપશમ શ્રેણીથી પહેલ
| SR No. | 009341 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 841 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 62 MB |