Page Text
________________
प्रशापनास्त्री अन्न मेदह मे नस्थिति, विउविश्यं होज्जा,
तंतु अणवट्ठियप्पमाणं साइरेग जोयणसहस्सं वणप्फइयाणं' इति, ...... उदारं नाम विस्तारम्, विशालमिति यद् भणितं भवति कथम् ? साति
देकयोजनसहस्रमवस्थितप्रमाणमौदारिकम्, अन्यो देह एतादृशो नास्ति इति, अथवालोक्षप्राप्तिहेतुत्वादुदारं प्रधानं वोध्यम् । वैक्रियं भवेत् ततु अनवस्थितप्रमाणम्, अवस्थितं पुनः एश्वधनुः शतानि अधः सप्तम्याम्, इदं पुनरवस्थितप्रमाणं सातिरेकं योजनसहस्रं वनस्पतीलाम्' इति, अथवा उदारम्-स्वसमयपरिभाषया मांलास्थिस्नायुमज्जादि संवद्धम्, उदारमेवौदारिकमिति स्वार्थिकः सर्वत्र इकक् प्रत्ययो बोध्यः १ एवम्-विशिष्टा-विलक्षणा, विविधा वा क्रिया विक्रिया तस्यां भवं वैक्रियम्, तथाचोक्तम्-'विविहा विसिठ्ठगा वा किरिया तीए उ जं भवंत मिह । वेउब्धियंतयं पुण नारगदेवाणपगईए' (१। विविधा विशिष्टा वा क्रिया यहां उसकी अपेक्षा से कथन नहीं किया गया है। कहा भी है-'उदार विस्तार वान् को कहते हैं-अर्थात् जो विशाल हो किन्तु यह कैसे ? इसका उत्तर यह है कि औदारिक शरीर कुछ अधिक एक हजार योजन अवस्थित प्रमाण वाला होता है अन्य किसी भी शरीर का प्रमाण इतना नहीं होता। वैक्रिय इतना बडा हो सकता है किन्तु उसका वह प्रमाण अनवस्थित होता है। अर्थात् भवपर्यंत कायम नहीं रहता। उसका अवस्थित प्रमाण तो सातवीं पृथ्वी में पांच सौ धनुष का है। किन्तु बनस्पतिमायिकों के औदारिक शरीर का एक हजार योजन का प्रमाण अवपर्यत अवस्थित रहता है।' : अथवा ऊपर स्वसिद्धन्त की पभिाषा के अनुसार उदार का अर्थ है-मांस अस्थि, स्नायु एवं मजा आदि से सम्बद्ध । उदार ही औदारिक कहलाता है। सर्वत्र स्वार्थ में 'इक' प्रत्यय होकर औदारिक शब्द निष्पन्न हआ है।
विशिष्ट विलक्षण, अथवा विविध क्रिया विक्रिया है और उसमें होने જે વિશાલ હોય પણ એ કેવી રીતે ? તેને ઉત્તર એ છે કે, ઔદારિક શરીર કાંઈક અધિક એક હજાર જન અવસ્થિત પ્રમાણવાળા હોય છે. અન્ય કોઈ પણ શરીરનું પ્રમાણુ એટલું નથી હોતુ. વૈકિય એટલા મોટા હોઈ શકે છે કિન્તુ તેનું તે પ્રમાણ અનવસ્થિત હેય છે. અર્થાત્ ભવપર્યન્ત કાયમ નથી રહેતું અવસ્થિત પ્રમાણે તે સાતમી પૃથ્વીમાં પાંચસે ધનુષનું છે. કિન્તુ વનપતિ કાયિકેના ઔદારિક શરીરનું એક હજાર એજનનું પ્રમાણુ ભવપર્યન્ત અવસ્થિત રહે છે.
અથવા સ્વસિદ્ધાન્તની પરિભાષાના અનુસાર ઉદારને અર્થ છે-માંસ, અસ્થિ, રનામું તેમજ મજા આદિથી સમ્બદ્ધ. ઉદાર જ ઔદારિક કહેવાય છે. સર્વત્ર સ્વાર્થમાં ફક્સ પ્રત્યય થઈને ઔદારિક શબ્દ નિષ્પન્ન થયેલ છે. . વિશિષ્ટ વિલક્ષણ અથવા વિવિધ ક્રિયા વિક્રિયા છે અને તેમાં થનાર શરીર વૈક્રિય
| SR No. | 009340 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 881 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 64 MB |