Page Text
________________
प्रशापनासूत्रे
अनुसमयमनन्तरितं ग्रहणं भणितं ततो विमोक्षोऽपि । युक्तो निरन्तरमपि च भण्यते, कथं सान्तरं भणितः ? ||१|| ग्रहणापेक्षया ततो निरन्तरं यस्मिन् यानि गृहीतानि । न तु तस्मि नेव निसृजति यथा प्रथमे निसर्जनं नास्ति || २ || निसृजति नागृहीतं ग्रहणान्तरितं सान्तरं तेन ॥' इति । तथा च ग्रहणापेक्षया " सान्तरं निसृजति नो निरन्तरम्' इत्युक्तम्, वस्तुतस्तु -- 'अणु समयमविरहियं निरंतरं गेव्ह' इति पूर्वोक्त ग्रहणस्य निरन्तरत्वकथनेन निसर्जनमपि प्रथमवर्जेषु शेषसमयेषु निरन्तरमवसेयम् गृहीतस्य नियमतोऽनन्तरसमये निसर्जनादिति फलितम् तदेव विशदयति- 'संतरं निस्सरमाणे एगेणं समएणं गेण्डइ एगेणं समर्पणं निसरह ' सान्तर निसर्ग जो कहा गया है, वह ग्रहण की अपेक्षा से समझना चाहिए, अर्थात् जिस समय से जिन द्रव्यों का ग्रहण होता है, उसी समय में उनका निसर्ग नहीं होता, जैसे कि प्रथम समय से निसर्ग नहीं होता है । अगृहीत द्रव्य का निसर्ग नहीं हो सकता, पहले ग्रहण होने पर ही निसर्ग होता है, अतएव निसर्ग को सान्तर कहा है ।
३७८
वास्तव में तो 'अणुसमयमविरहियं निरंतरं गेण्हइ' यहां ग्रहण को निरन्तर ' कहने से, प्रथम समय को छोडकर शेष समयों में निसर्ग को भी निरन्तर ही समझना चाहिए, क्योंकि गृहीत द्रव्य का अनन्तर अर्थात् अगले समय में नियम से निसर्ग होता है । इसी का स्पष्टीकरण करते हैं- सान्तर निकालता हुआ एक समय में अर्थात् पूर्ववर्त्ती समय में ग्रहण करता है और दूसरे अर्थात् उसके उत्तरवर्त्ती समय में निकालता है, जैसे प्रथम समय से गृहीत द्रव्यों को दूसरे समय मे निकालता है और दूसरे समय मे गृहीत द्रव्यों को तीसरे समय मे निकालता है । अथवा यों समझना चाहिए कि ग्रहण करने के बाद हीं
ભૂલમા સાન્તર કેમ કહ્યું છે ? એ શકાનુ સમાધાન એ છે કે—સાન્તર નિસ જે કહેલુ છે તે ગ્રહણની અપેક્ષાએ સમજવુ જોઈએ, અર્થાત્ જે સમયમા જે દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરે છે, તેજ સમયમાં તેમને નિસ નથી થતા, જેમકે, પ્રથમ સમયમાં નિસર્ગ નથી થતે અગૃહીત દ્રવ્યના નિસગ નથી થઈ શકતા, પહેલા ગ્રહણ થતાં જ નિસર્ગ થાય છે તેથી જ નિસને સાન્તર કહેલ છે
वास्तवमां तो 'अणुसमयमविरहिथं निरंतर गेण्हई' महीं ग्रहणुने निरंतर हेपाथी પ્રથમ સમયને છેડીને શેષ સમયેામાં નિસને પણ સમજવા જોઈ એ, કેમકે ગૃહીત દ્રવ્યની અનન્તર અર્થાત્ આગળના સમયમાં નિયમથી નિસર્ગ થાય છે તેનુ સ્પષ્ટીકરણુ કરે છે–સાન્તર નિકળતા એક સમયમાં અર્થાત્ પૂવતી સમયમાં ગ્રહણ કરે છે, અને ખીજા અર્થાત્ તેના ઉત્તરવતી સમયમાં મહાર કાઢે છે, જેમ પ્રથમ સમયમાં ગૃહીત દ્રબ્યાને ત્રીજા સમયમાં કાઢે છે.
i
અથવા એમ સમજવું જોઈ એ કે ગ્રહણ કર્યા પછી જ નિસગ થઈ શકે છે. તેથી
| SR No. | 009340 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 881 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 64 MB |