________________
७७६
जीवाभिगमसूत्रे -
लिकेति वा । ' आणापाणइ इति वा' आनप्राणाविति वा तत्र-संख्येया आवलिका एक उच्छ्वासः संख्ये यावलिका-एको निःश्वासः हष्टनीरोगस्य श्रमनुभुक्षादिनानिरूपकृष्टस्य यावता कालेन श्वास- निःश्वासौ जायेते तावान, काल आनप्राणः । उक्तञ्च-'हट्ठस्स अणचकल्लस्स निरुवकिहस्स जंतुणो । एगे ऊसासनीसासे एस पाणुत्ति बच्चइ ॥ हृष्टस्याsनवकृष्टस्य निरुपक्लिष्टस्य जन्तुनः । एको च्छ्वासनिःश्वासो एप प्राण इति उच्यते ॥ १ ॥
देखने वालों को एक समय जैसा प्रतीत होता है अतः कालका मय से सूक्ष्म जिसका पुनः विभाग नहीं हो सकता है वही समय है जघन्य संख्यात समयों का जो समुदाय है उसका नाम एक आवलिका है। एक आवलिका असंख्यात समयों की होती है । संख्यात आवलिकाओं का उच्छ्वास काल होता है और संख्यान आवलिकाओं का ही एक निःश्वास काल होता है हृष्ट एवं नीरोग पुरुष का श्रम एवं बुभुक्षा आदि रहित अवस्था में जो स्वाभाविक श्वासोच्छ्वास आते जाते हैं उस काल का नाम आनमाण काल है । उक्तंच
'हट्ठस्स अणवल्लस्स निरुवक्रिटस्स जंतुणो, एगे ऊसासनीसासे एस पाणुति बुच्चए'
श्वासोच्छ्वास का नाम प्राण भी हैं । सात प्राणों का एक स्तोक होता है सात स्तोकों का एक लव होता है ७७ लवों का एक मुहूर्त्त होता है । तदुक्तम्
લાગે છે. તેથી કાળના સૌથી સૂક્ષ્મ કે જેના ફરીથી વિભાગ થઈ શકતા નથી. એ જ સમય છે. જઘન્ય સંખ્યાત સમયેાના જે સમુદાય છે, તેનું નામ એક આવલિકા છે. એક આવલિકા અસખ્યાત સમયેાની થાય છે. સખ્યાત આવ લિકાઓના એક ઉચ્છવાસ કાળ હેાય છે. અને સંખ્યાત આવલિકાઓના એક નિશ્વાસ કાળ હાય છે. હૃષ્ટ અને નિરેગી પુરૂષોના શ્રમ અને ભૂખ વિનાની અવસ્થામાં જે સ્વભાવિક શ્વાસોચ્છવાસ આવે જાય છે. એ કાળનુ નામ આનआज छे, उद्धुं पशु छे.
हरस अणवकल्लरस निरुव किट्टस्स जंतुणो, । एगे ऊसास निसासे एस पाणुत्ति वुच्चइ ॥
શ્વાસેાચ્છવાસનું નામ પ્રાણ પણ છે. સાત પ્રાણાના અક સ્તાક થાય છે, સાત સ્તેાકેાના એક લવ હાય છે, છછ સત્ચાત્તેર લવાનું એક મુહૂર્ત થાય છે. કહ્યુ પણ છે કે
