Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १२ उ० १० सू० ३ रत्नप्रभादिविशेषनिरूपणम् ४०३, शब्देनैव तस्याः उच्यमानत्वात्, अनभिन्नाप्य भावानामपि भावपदार्थवस्तुप्रभृति शब्दरनभिलाप्यशब्देन वा अभिलाप्यत्वात् । प्रकृतमुपसंहरन्नाह-से तेणट्टेणं तू चेव जाव नो आयाइ य' तत्-अय, तेनार्थेन, तदेव-पूर्वोक्तरीत्यैव, यावत्-एवंमुच्यते रत्नपभापृथिवी स्यात् आत्मा, स्यात् नो आत्मा, स्यात् अबक्तव्या-आत्मा, इति च, नो आत्मा-अनात्मा इति चेति भावः, गौतमः पृच्छति आया भंते. सकरप्पभापुढवी' हे भदन्त ! किं शर्करामभा पृथिवी आत्मा सद्रूपा भवति, किंवा अन्या-अनात्मा-असद्पा भवति ? भगवानाह-जहा रयणप्पभा पुढवी अवाच्यता रत्नप्रभा पृथिवी में कही गई है वह सदरूपत्व और असदुरूप: स्व को आत्मत्व आनात्मत्व शब्द को लेकर ही कही गई जाननी चाहिये सर्वथा नहीं, नही तो वह अवाच्य शब्द से भी वहां वाच्यता नहीं हो सकेगी यहां आत्म अनात्म शन्दों द्वारा ही अवाच्यता कही गईजाननी चाहिये जैसे-जो पदार्थ अनभिलाप्य होते हैं वे भावपदार्थ, वस्तु, आदि शब्दों से या अनभिलाप्य इस शब्द से अभिलाप्य होते हैं । 'से तेण: देणं तंचेव जीव नो आयाइय' इसी कारण हे गौतम ! मैंने ऐसा कहा है कि रत्नप्रभा पृथिवी किसी अपेक्षा सद्रूप है, किसी अपेक्षा असद्रूप है।
और किसी अपेक्षा-सद्-असद् इन शब्दों द्वारा युगपत् प्रतिपादित नहीं की जा सकने के कारण-वह अवक्तव्य भी है६ । अव गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'आया भते! सकरप्पभापुढवी' हे भदन्त ! शर्कराप्रभानाम की जो पृथिवी है वह क्या सद्रूप है, या असद्रूप है ? इसके વાગ્ય હઈ શકતી નથી અહીં પત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં જે અવાગ્યતા કહેવામાં આવી છે તે આત્મત્વ (સદુરૂપત્વ) અને અનાત્મય (અંસદુરૂપ) શબ્દોની અપેક્ષાએ જ કહેવામાં આવી છે, એમ સમજવું-સર્વથા અવાંચ્યતા પ્રકટ કરવામાં આવી નથી નહીં તે તે અવાચ્ય શબ્દ દ્વારા પણ ત્યાં વાયતાં થઈ શકશે નહીં; તેથી અહીં આત્મ અનાત્મ શબ્દો દ્વારા જે અવાસ્થતા કહેવામાં આવી છે, એમ સમજવું જોઈએ. જેમ કે જે પદાર્થો અનભિલાખ હેય છે, તેઓ ભાવપદાર્થ, વસ્તુ, આદિ શબ્દ વડે અથવા “અનભિલાષ્ય ” આ શબ્દ વડે मनिसाय थाय छे. “से देणट्रेणं तंव जाव नो आयाइय" गौतमाते કારણે મેં એવું કહ્યું છે કે રત્નપ્રભા પૃથ્વી અમુક અપેક્ષાએ સદ્ધરૂપ છે, અમુક અપેક્ષાએ અસદરૂપ છે અને અમુક અપેક્ષીએ (સદુ-અસદુ આ બને શબ્દ દ્વારા એક સાથે પ્રતિપાદિત નહી કરી શકાવાને કારણે) અવક્તવ્ય પણ છે.
गौतम स्वामी HA-" आया भते ! सकरप्पभा पुढवी" त्याहહે ભગવન્ શર્કરા પ્રભા નામની જે પૃથ્વી છે તે સરૂપ છે કે અસરૂપ છે?
7
| SR No. | 009320 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 743 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 47 MB |