Page Text
________________
४१०
भगवती सूत्रे
टीका - जीवा णं संते ! कि संजया, अस जया, संजयासंजया ?' गौतमः पृच्छति - हे भदन्त ! जीवाः खलु किं संयताः संयच्छन्ति = सावधव्यापारेभ्यो निवर्त्तन्ते इति स यताः सर्व विरता भवन्ति ? किंवा असंयताः तद्भिन्ना भवन्ति ? अथवा सयतासंयताः = विरताविरताः भवन्ति ? भगवानाह - ( मणुस्सा सम्वत्थोवा पञ्चक्खाणी, पच्चक्खाणापचक्खाणी संखेज्जगुणा, अपचक्रवाणी असंखेज्जगुणा,) प्रत्याख्यानी मनुष्य सबसे कम हैं । प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानी मनुष्य संख्यातगुणे हैं । अपत्याख्यानी मनुष्य असंख्यातगुणें हैं ।
टोकार्थ- मूलगुणप्रत्याख्यानी आदि जीवों में संयतत्व आदिकी संभा वना होने के कारण यहां पर सूत्रकारने संयतादिकी वक्तव्यता प्रकटकी है इसमें गौतमने से ऐसा पूछा है कि 'जीवा णं भंते! किं संजया असंजया, संजया संजया' हे भदन्त ! जीव क्या संगत होते हैं ? या असंगत होते हैं? या संयतासंयत होते हैं ? सावय व्यापारों से जो निवृत्त होते हैं वे संयत कहलाते हैं । दूसरे शब्दों में इन्हें सर्वविरति कहते हैं । सावध व्यापारों से जो निवृत्त नहीं होते हैं, वे असंयत कहे गये हैं। जिनमें कुछ अणुव्रतों की अपेक्षा से संयमभाव और महाव्रतों के अभाव से असंयम भाव ये दोनों अवस्थाएँ होती हैं ऐसे पंचमगुणस्थानवर्ती जीव संयतासंयतवाले कहलाते हैं इसके उत्तर में प्रभु पञ्चक्खाणी, पच्चक्खाणापच्चक्खाणी सखेज्जगुणा, अपच्चक्खाणा असंखेज्जगुणा) પ્રત્યાખ્યાની મનુષ્ય સૌથી ઓછાં હોય છે, પ્રત્યાખ્યાનાપ્રત્યાખ્યાની મનુષ્ય સ ંખ્યાતગણા હાય છે, અને અપ્રત્યાખ્યાની મનુષ્યે અસંખ્યાતગણા હાય છે.
ટીકા- મૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની આદિ જીવામાં સચતત્વ આદિની સંભાવના હેવાથી સુત્રકાર આ સુત્ર દ્વારા સયત, અસત આદિની વકતવ્યતા પ્રકટ કરે છે— આ વિષયને અનુલક્ષીને ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને એવે। પ્રશ્ન પૂછે છે કે'जीवा णं भते ! किं संजया, अस जया, संजयासंजया ?' डे लहन्त ! શું સયત હાય છે, કે અસ`ચત હોય છે? કે સયતાસયત હોય છે?
वे
1
સાવદ્ય પ્રવૃત્તિથી નિવૃત્ત થયા હાય એવાં જીવેને સયત કહે છે. વળી તેમને માટે બીજે શબ્દ ‘સવિરતિ' છે. જે જીવે સાવદ્ય વ્યાપારા (પ્રવૃત્તિ)થી નિવૃત્ત થયા હાતા નથી તેમને ‘અસયત” કહે છે. જે જીવામાં અણુવ્રતાની અપેક્ષાએ થેાડા સમમભાવના સદ્ભાવ હોય છે અને મહાત્રતાને અભાવે ઘેાડા સંચમભાવના અભાવ હાય છે,
આ રીતે સર્ચમ અને અસચમ, એ અને અવસ્થાના સદ્ભાવવાળા જીવાને ‘સયનાસ ચત’ કહે છે. ગૌતમ સ્વામીના પ્રશ્નના ઉત્તર આપતા મહાવીર પ્રભુ કહે છે કે
| SR No. | 009315 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 880 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 50 MB |