Page Text
________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श.४ उ.१० स. १ लेश्यापरिणामनिरूपणम् वर्णेन प्राप्ता ? भगवानाह-कृष्णलेश्या कृष्णवर्णा कृष्णवर्णमेघादिवत, नीललेश्या नीलवर्णा भृङ्गादिवत् , मयूरग्रीवावद्वा, कापोती कपोतवर्णा खदिरसारादिवत्, तेजसी लोहितवर्णा शशकरुधिरादिवत, पद्मा पीतवर्णा चम्पकादिवत्, शुक्ला शुक्लवर्णा शहादिवत् , एवं . लेश्याया रसविपये भगवतः समाधानम्-कृष्णा कटुरसा निम्बादिवर, नीला तिक्तरसा मरीचपिप्पल्यादिवत, कापोती कपाय रसा अपक्ववदरवन, तेजोलेश्या आम्लमधुरा पक्याम्रादिफलादिवत, पदम
लेश्या कटुकपाय मधुररसा चन्द्रप्रभामदिरादिवत, शुक्ललेश्या मधुररसा _गुडसितादिवत् , लेश्यागन्धविपये भगवत उत्तरम्- आद्यास्तिस्रो दुरभिगन्धाः,
कृष्णलेश्या का वर्ण कृष्णवर्णवाले मेघ आदिकी तरह काला कहा गया है । नीललेश्या का वर्ण शृंग-भ्रमर-आदि के वर्ण जैसा अथवा मयर की ग्रीवा के रंग जैसा नील कहा गया हैं । कापोतीलेश्या का वर्ण खैरसार (कत्था) के रंग जैसा कहा गया है । तैजसीलेश्या का वर्ण शशक-खरगोश के रक्त जैसा लाल कहा गया है। पद्मलेश्या का वणे चम्पक आदि के वर्ण की तरह पीत कहा गया है। शुक्ललेश्या का वर्ण शंख के वर्ण की तरह बिलकुल श्वेत प्रकट किया गया है। इसी प्रकार से रस के विषय में भी प्रभुने ऐसा समझाया है कि कृष्णलेश्या का रस निम्प आदि के रस की तरह कडवा, नीललेश्या का रस मिर्च पीपल आदि की तरह तीखा, कापोतीलेश्या का रस अपक-विनापके हुए यदरीफल के रस की तरह कपायला, तेजालेश्या का रस पके हुए आम्रफल के रस की तरह आम्लमधुर-खट्टा-मिट्ठा, पद्मलेश्या का रस चन्द्रप्रभामदिरा की तरह तीखा, कषाला और मधुर कहा गया हैं। तथा शुक्ललेश्या का रस गुड एवं मिश्री के જે શ્યામ [કાળો] કહ્યો છે. નલલેશ્યાનો વર્ણ ભ્રમર આદિના રંગ જેવા અથવા મેરની ડોકના જે નીલ કહ્યો છે. કાપોતલેશ્યાને વર્ણ કબૂતરના જે કહ્યો છે. તેજલેશ્યાને વર્ણ સસલાના લોહી જે લાલ કહ્યો છે, પાલેશ્યાને વર્ણ ચંપાના ફૂલ જે પી કહ્યો છે, અને શકલલેશ્યાને વર્ણ શંખના વણું જે સફેદ કહ્યો છે.
એ જ પ્રમાણે વેશ્યાઓના રસના વિષયમાં મહાવીર પ્રભુએ ગૌતમ સ્વામીને આ પ્રમાણે કહ્યું- કુણસ્થાને રસ લીંબના જે કડ, નીલલેશ્યાને રસ મરચાં સમાન તીખો, કાપતલેસ્થાને રસ અપકવ બેરલ જે તરે, તેજલેશ્યાને રસ પાકી કેરીના જે ખટમીઠ્ઠો, પત્રલેશ્યાને રસ ચન્દ્રમભા મદિરાના જે તીખ, સુરે અને મધુર, તથા શુકલાને રસ ગાળ અને સાકર જેવો મધુર કહ્યા છે.
| SR No. | 009313 |
| Book Title | Bhagwati Sutra Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 1214 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_bhagwati |
| File Size | 37 MB |