Page Text
________________
स्थानशिस्त्र णक्षयोयगमाच्च -पृथिव्यादय इत्यर्थः एवमेव द्वीन्द्रियमभृतीनामप्य बोध्यः । एकेन्द्रियादि पश्चेन्द्रियान्तेषु पूर्वपूर्वापेक्षया उत्तरोत्तरत्र इन्द्रियविशेपो जाति विशेपश्च वोच्य इति । सम्प्रति एकेन्द्रियानेच त्रिपञ्च स्थानकत्वेनाह-पंचविता' इत्यादि । वादरतेजस्झायिका जीवाः पञ्चविधाः पञ्चप्रकाराः प्रज्ञप्ता: कथिताः । पश्वविधत्वगो:-तद्यथा-अङ्गारः प्रसिद्धः १। ज्वाला-छिन्नमूलाऽग्निशिया २। मुर्मुस सभामाग्निकणरूपः ३। अअिच्छिन्नमूलाऽग्निशिखा ४। अलातम्= उल्मुकम्-अर्द्ध दग्धकाष्ठरूपम् ५। तथा-चादर-वायु कायिकाः पञ्चसंख्यकाः सन्ति । एकेन्द्रिय हैं, ऐसे ये एकेन्द्रिय पृथिवि आदि हैं। इसी तरह से दो इन्द्रिय आदिकोंका भी अर्थ समझ लेना चाहिये । एकेन्द्रिय से लेकर पञ्चेन्द्रिय तकणे पूर्व २ की अपेक्षा उत्तरोत्तर में इन्द्रिय की विशेषता जाति नामकर्म की विशेषता कह लेनी चाहिये। ___ अय सूत्रकार एकेन्द्रियों को ही तीन पांच स्थानकों से कहते हैं।
"पंचविहा" इत्यादि--चादर तेजस्कायिक जीव पांच प्रकारके कहे गये हैं, जैसे--अङ्गार १, ज्याला २, मुर्मुर ३, अचि ४ और अलात ५। इनमें अङ्गार तो प्रसिद्धहै १ जो अग्निशिखा छिन्न मूलचाली होती है वह ज्वाला है जो भस्म सहित अग्निकण रूप होता है वह मुमुर है, जो अग्निशिखा अच्छिन्न मूलवाली होती है वह अचि है। एवं जो अर्धदग्ध काष्ट रूप होता है वह उल्मुक अलान है । बादर वायुकारिक જીવે છે. એકેન્દ્રિય જાતિ નામકર્મના ઉદયથી અને તાવરણ (તેનું આવરણ કરનાર) ક્ષયોપશમથી જેમને એક સ્પર્શેન્દ્રિયને જ સદ્દભવ હોય છે, તેમને એકેન્દ્રિય જી કહે છે. પૃથ્વીકાય આદિ છેને એકેન્દ્રિય કહે છે. એ જ પ્રમાણે હીન્દ્રિય આદિ કેના વિષયમાં પણ સમજવું એ કેદ્રિયથી લઈને પંચેન્દ્રિય પર્યન્તના જીવોમાં પૂર્વ પૂર્વની અપેક્ષાએ ઉત્તરોત્તરમાં ઈન્દ્રિયની વિશેષતા અને જાતિનામકર્મની વિશેષતાનું કથન થવું જોઈએ. - હવે સૂત્રકાર જુદી જુદી ત્રણ રીતે એકેન્દ્રિના પાંચ પ્રકારનું કથન ३२ छ. " पंचविहा "त्याह-मा२ ४५४ 04 पांय ना ४॥ छे-(१) २ २, (२) wil, (3) भुभु२, (४) मयि मन (५) मसात.
અંગાર એટલે દેવતાને અંગારે. જે અતિશિખા છિન્ન મૂળવાળી હોય છે તેને “વાલા કહે છે, જેના ઉપર રાખ બાઝી ગઈ હોય એવા અગ્નિ કાને-ગાને “મુમુર” કહે છે જે અગ્નિશિખા અછિન્ન મૂળવાળી હોય છે તેને “અર્ચિ” કહે છે અધ દધ કા આદિ રૂપ જે અગ્નિ છે તેને मसात' छ ।
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |