Page Text
________________
सुधा टीका स्था०४ उ०२ सू० ४४ कायाविशेषनिरूपणम्
टीका-"चत्तारि" इत्यादि-पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-पूर्व केवलं भावमाश्रित्य चतुर्थ भङ्गोमाह-एक:-कश्चित् पुरुषः कृशः-भावतः पूर्व कृशः, तुच्छ प्रकृतित्वात् , स पश्चादपि कुशः तादशभारस्यैत्र सद्भावात् १, तया एका-कश्चिन् पूर्व कृशः पश्चाद् दृढः, संनातस्थिरपरिणामत्वात् २, एवं शेपमङ्गद्वयं बोध्यम् ।४।
अथ केवलं शरीरमाश्रिय चतुर्भङ्गीमाह-एक:-कश्चित् पुरुषः कृशो जन्मजातशरीरेग दुवैलः, स पश्चादपि कृशः रोगादिग्रस्तत्वात् १, एका-कश्चिन् पूर्व कृशः, पश्चाद् दृढः, रोगाभावेन पुष्टशरीरत्वात्, एवमत्रापि शेषभङ्गद्वयं संयोज्यप्४।१॥
इस कथनका तात्पर्य ऐसा है-यहां जो कृश कृश आदिरूपसे चतुर्भङ्गी कही गई है वह भावको आश्रित करके कही गई है। जैसे कोई पुरुष पहलेभी भावकी अपेक्षा कृश होता है, तुच्छ प्रवृत्तिवाला होता है। वह बाद में भी ऐसेही भावके सद्भाव रहने के कारण कृश तुच्छ प्रवृत्तिवाला बना रहता है १ । कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो पहले तो कृश तुच्छ प्रवृत्तिवाला होता है और बादमें निमित्तादिके मिलनेसे उस प्रकृतिका त्याग कर देने के कारण दृढ-स्थिर परिणामरूप अतुच्छ प्रकृतिवाला होता है २, दृढ कृश ३ और दृढ दृढ ऐसे ये दो भग सहजज्ञेय (जानने योग्य ) हैं ४ । ____अब केवल शरीरको आश्रित करके सूत्रकार चतुर्भङ्गीका कथन करते हैं, जैसे कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो जन्मजात शरीरसे
विशेषायमा थनना भावार्थ नीय प्रभारी छे--मही रेश કૃશ” આદિ રૂપ ચતુર્ભગી કહી છે તે ભાવને આશ્રિત કરીને કહેવામાં આવી છે. એટલે કે કેઈ એક પુરુષ એ હેય છે કે જે પહેલાં પણ ભાવની અપેક્ષાએ કૃશ (તુચ્છ પ્રવૃત્તિવાળી હોય છે, અને પાછળથી પણ એ જ પ્રકારના ભાવને સદભાવ રહેવાથી કૃશ (તુચ્છ પ્રવૃત્તિવાળા) જ રહે છે. (૨) કેઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે પહેલાં તુચ્છ પ્રવૃત્તિવાળો હેય છે, પણ ત્યારબાદ કઈ પણ નિમિત્તાદિના સભાવે કરીને તે પ્રવૃત્તિને ત્યાગ કરી દેવાને કારણે દઢ-સ્થિર પરિણામ રૂપ અતુચ્છ પ્રકૃતિવ બને છે.
() -मन (४) १८-१८ मा भन्ने समान लापाथ पडसा તથા બીજા ભાંગાને આધારે સમજી શકાય એ છે કે હવે કેવળ શરીરને આધાર લઈને સૂત્રકાર ચતુર્ભગીનું કથન કરે છે–
(१) “श-दृश शरीरवा "- पुरुष सेवा हाय જન્મથી કૃશ શરીરવાળે હોય છે અને ત્યારબાદ ગાદિને કારણે કુશ શરી
| SR No. | 009308 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 822 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 47 MB |