Page Text
________________
५२७
सुषा टीका स्था०४ उ०१ सू० २० प्रमाणस्वरूपनिरूपणम्
छाया-चतुविधं प्रमाणं प्रज्ञप्तम् , तद्यथा-द्रव्यप्रमाणं १, क्षेत्रप्रमाणं २, कालप्रमाणं ३, भावप्नमाणम् ४।। सू० २०।
टीका-" चउबिहे पमाणे " इत्यादि-प्रमाण-प्रमितिः प्रमाणम् , यद्वा. प्रमीयते परिच्छिद्यतेऽनेनेति प्रमाणं, तचतुर्विधं-चतुष्प्रकारं प्रज्ञप्तम् , तद्यथाद्रव्यप्रमाणं, क्षेत्रप्रमाणं, कालप्रमाणं, भावप्रमाणम् । तत्र द्रव्यप्रमाणम्-द्रव्यमेव प्रमाणं द्रव्यप्रमाणम् , यद्वा-द्रव्येण दण्डादिना प्रमाणं परिच्छेद इति, यथा दण्डादिना द्रव्येण धनुरादिना वा शरीरादेः प्रमाणं क्रियते, यद्वा-द्रव्यस्य जीवादेः प्रमाणम् , यद्वा-परमाण्वादौ द्रव्ये पर्यायाणां प्रमाणम्-द्रव्यप्रमाणाम् , तत्र द्रव्य प्रमाणं द्विविध-प्रदेशनिष्पन्नं १, विभागनिष्पन्नं २ च, तत्राऽऽयं-परमाणवाद्य
सूत्रार्थ-प्रमाण चार प्रकारका कहा गयाहै, जैसे-द्रव्यप्रमाण, क्षेत्रप्रमाण, कालप्रमाण और भावप्रमाण ।
टीकार्थ - प्रमिति (जानना) का नाम प्रमाण है अथवाजिसके द्वारा जाना जाता है वह प्रमाण है। यह प्रमाण द्रव्य
आदिके भेदसे जो चार प्रकारका कहा गया है उसका तात्पर्य ऐसा है कि द्रव्यरूप जो प्रमाण है वह द्रव्यप्रमाण है अथवा-दण्डादि द्रव्यसे जो परिच्छेद होता है वह द्रव्यप्रमाण है जैसे दण्ड आदि द्रव्यसे, अथवा धनुष आदिसे शरीरका माप किया जाता है, अथवा-जीवादि द्रव्यका जो प्रमाण है वह द्रव्यप्रमाण है। अथवा-परमाणु आदिमें पर्यायोंके प्रमाण है वह द्रव्यप्रमाण है। प्रदेश निष्पन्न और विभाग निष्पन्नके भेदसे द्रव्यप्रमाण दो प्रकारका कहा गया है। परमाणुसे लेकर अनन्त प्रदेशवाले द्रव्य तकका जो प्रमाण है वह प्रदेश निष्पन्न द्रव्य प्रमाण है।
સત્રાર્થ–પ્રમાણુના ચાર પ્રકાર કહ્યા છે, તે પ્રકારે નીચે પ્રમાણે છે–(૧) न्यप्रभा], (२) क्षेत्रमा, (3) सभाष्य मन (४) मामा.
ટીકાથ–પ્રમિતિને પ્રમાણ કહે છે. “પ્રમિતિ” એટલે જાણવું તે. જેના દ્વારા જાણી શકાય છે, તે પ્રમાણ છે હવે તેને ચાર ભેદનું સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે-દ્રવ્યરૂપ જે પ્રમાણ છે તેને દ્રવ્યપ્રમાણુ કહે છે. અથવા દંડાદિ द्रव्यथा (पहा था) २ परिश्छ। (ज्ञान-Mनरी) थाय छे तेनुं नाम द्रव्य પ્રમાણ છે જેમકે-દંડ આદિ દ્રવ્યથી અથવા ધનુષ આદિથી શરીર આદિનું માપ જાણું શકાય છે, તે માપ દ્રવ્યપ્રમાશ રૂપ ગણાય છે. અથવા-જીવાદિ દ્રવ્યનું જે પ્રમાણે છે, તે દ્રવ્ય પ્રમાણે છે અથવા પરમાણુ આદિમાં પર્યાનું જે પ્રમાણ છે તે દ્રવ્યપ્રમાણ છે. પ્રદેશનિષ્પન્ન અને વિભાગ નિપજ્ઞના ભેદથી દ્રવ્યપ્રમાણ બે પ્રકારનું કહ્યું છે. પરમાણુથી લઈને અનન્ત પર્યન્તના પ્રદેશવાળા દ્રવ્યનું જે
| SR No. | 009308 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 822 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 47 MB |