________________
सुधा टीका स्था० २ उ०४सू० ४० आत्मनिर्याणनिरूपणम्
४९७.
प्रदेशान् समकालं निस्सारयतीति भावः यद्वा-देशेनाऽपि-देशतोऽपि, अपिशब्देन सर्वेणापीत्यर्थः आत्मा शरीरं-शरीरैकदेशं पादादिकं स्पृष्ट्वाऽवयवान्तरेभ्यः प्रदेश संहारान्निति, सच संसारी जीवः, सर्वेणाऽपि-सर्वतयाऽपि, अपि शब्देन देशेनापीत्यर्थः, सर्वमपि शरीरं स्पृष्ट्वा निर्याति, सच सिद्धजीवः । वक्ष्यतेच
"पायणिज्जाणा णिरएसु 'उववज्जति' इत्यादि यावत् " सव्यंगणिज्जाणा सिद्धेसु" इति । छाया-पादनिर्याणा निरयेपृत्पद्यन्ते, " सर्वाङ्ग निर्याणाः सिद्धेषु" । स्थान को जाता हुआ जीव भी एक साथ ही आत्मप्रदेशों को शरीर से बाहर निकाल देता है। ____ अथवा-देश से भी और सर्वरूप से भी आत्मा शरीर के एक देशरूप चरणादिकों का स्पर्श करके अवयवान्तरों (अन्य अवयवों से) से प्रदेशों का संहार करके शरीर से बाहर निकल जाता है-संहारशद्ध का अर्थ यहां संकोच करना है ऐसा वह संसारी जीव है। सर्वरूप से भी समस्तशरीर को स्पर्श कर आत्मा उससे बाहर निकल जाता है एसा वह सिद्धजीव है। "पणिज्जाणा णिरएसु उववजंति" यावत् "सचंगणिज्जाणा सिद्धेस" एसा स्वयं शास्त्रकार आगे कहेंगे, जो जीव चरणनिर्याणवाले (पगकी तरफसे जीवको निकालनेवाले) होते हैं वे जीव नैरयिको में उत्पन्न होते हैं और जो सांगनिर्याणवाले होते हैं वे सिद्धों में उत्पन्न होते हैं। ઉત્પાદસ્થાને જતો આત્મા પણ એક સાથે જ આત્મપ્રદેશને શરીરમાંથી બહાર કાઢી લે છે.
અથવા–દેશત પણ અને સર્વત; પણ આત્મા શરીરના એક દેશરૂપ ચરણાદિકેને સ્પર્શ કરીને અવયવાન્તરો દ્વારા (અન્ય અવયવે દ્વારા) પ્રદે શેને સંહાર કરીને શરીરમાંથી બહાર નીકળી જાય છે. અહીં સંહાર કરે એટલે સંકેચવું અર્થ ગ્રહણ કરવાનું છે. એ તે સર્વરૂપે સંસારીજીવ છે. સમસ્ત શરીરને સ્પર્શ કરીને આત્મા શરીરમાંથી બહાર નીકળી જાય છે અને દેશરૂપે પણ સમસ્ત શરીરને સ્પર્શ કરીને આત્મા શરીરમાંથી બહાર નીકળી नय छे, मेव ते सिद्ध छे “पापणिज्जाणा णिरएसु उववज्जति " यावत् " सव्वगणिज्जाणा सिद्धेसु" से शास२ पोते १ मा प्रतिपाहन ४२२. જે જી ચરણનિર્માણવાળા (પગ તરફથી જીવને બહાર કાઢવાવાળ) હોય છે, તેઓ નારકમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને જે જ સર્વાગનિર્માણવાળા હોય છે,
