________________
८७
-
-
सुधा रीका स्था० १ ० १ सू० १९ मनोनिरूपणम् ___ अथ मनो निरूपयति
मूलम् - एगे मणे ॥ १९ ॥ छाया-एकं मनः ॥ १९॥ व्याख्या-'एगे मणे' इति
मननं-मना, इह मन इति भावमनो गृह्यते । द्रव्यमनोजन्यं यन्मनन-चिन्तनं तद् भावमनोऽभिधीयते । औदारिका दिशरीरव्यापाराहतमनोद्रव्य समूह साचिव्यायावत् महाप्रभाववाला कोई देव बाहिरी पुद्गलों को ग्रहण किये विना क्या एकवर्णवाली, एकरूपवाली विक्रिया करने के लिये समर्थ हो सकता है ? उत्तर में प्रभु ने कहा है-हे गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है तो क्या हे भदन्त ! वह बाह्यपुद्गलों को ग्रहण करके उत्तर विक्रिया करने में समर्थ हो सकता है ? उत्तर में प्रभु ने कहा है हां गौतम वह समर्थ हो सकता है इस कथन से यही बात प्रमाणित होती है कि उत्तर विक्रिया बाह्य पुद्गलों को आदान ग्रहण पूर्वक ही होती है ऐसा जानना चाहिये ॥ सू०१८॥
अब मन का निरूपण किया जाता है। 'एगे मणे' इत्यादि ॥१९॥ मूलार्थ--मन एक है ।१९। टीकार्थ--मनन करना इसका नाम मन है, यहां मन से भाव मन का ग्रहण हुआ है द्रव्यमन की सहायता से जन्य जो मनन होता है चिन्तन होता है वह भाव मन है तात्पर्य इसका ऐसा है कि औदारिक રૂપવાળી વિક્રિયા કરવાને માટે સમર્થ હોય છે ખરો? મહાવીર પ્રભુનો ઉત્તરહે ગૌતમ! એવું સાંભળી શકતું નથી. ગૌતમ સ્વામીને પ્રશ્ન- હે ભગવન! શું તે દેવ બાહ્ય પુલોને ગ્રહણ કરીને ઉત્તરવિકિયા કરી શકે ખરો ? ઉત્તરહા ગૌતમ! ખાદ્યપુતલેને ગ્રહણ કરીને તે ઉત્તર વિક્રિયા કરી શકે છે. આ પ્રમાણ દ્વારા એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે બાપુના આદાન (ગ્રહણ) પૂર્વક જ ઉત્તર વિકિયા થાય છે. સૂ૦૧૮
હવે સૂત્રકાર મનનું નિરૂપણ કરે છે-- " एगे मणे" त्याहि ॥ १८ ॥ સૂવાથ––મન એક છે. ૧૯
सार्थ--मनन ४२ तेनु नाम मन छे. मी "मन" ५६ ६१ ભાવમનને જ ગ્રહણ કરવામાં આવ્યું છે. દ્રવ્યમનની સહાયતાજન્ય જે (ચિંતન) ચાય છે, તેનું નામ ભાવમન છે. આ કથનનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે દારિક
