________________
१७४
सूत्रकृतसूत्रे
तथा - अग्नयोऽपि जीवा पृथगेव (वाउजीवा पुढो सत्ता) वायु जीवा अपि पृथगेव सत्त्वाः जन्तवः तथा-(तणरुक्खा सवीयगा) तृणवृक्षाः वीजाभ्यपीति वनस्पतयः पृथग् जीवा एवेति ||७|
टीका - चारित्रमार्गों हि अहिंसालमूलकः, अहिंसा जीवरक्षणरूपा । हिंसा च प्राणिनामेव सम्भवति, प्राणवियोगानुकूलव्यापारस्यैव हिंसात्वात् । सा च चेतने "ए। सम्भवति, नाचेतने, अतश्चेतनस्वरूपज्ञानमावश्यकम्, अतः पड़जीवनिकायचेतनस्वरूपपरिज्ञानाय चेतन विभागमेव दर्शयति- 'पुढवी जीवा इत्यादि ।
'पुढवीजीचा' पृथिवी जीवा : - पृथिव्येव जीवाः पृथिव्यासाश्रिता वा । ६ ते जीवाः 'पुढो सत्ता' पृथक् पृथक् सत्त्राः प्राणिनः पृथिवीकायाः सचित्ता इत्यर्थः । पृथक् पृथक् सत्ता वाले है। अग्निकाय, वायुकाय तथा तृण वृक्ष और बीज भी पृथक् पृथक सत्ता वाले है || ७ |
टीकार्थ - चारित्र मार्ग अहिंसा मूलक है और अहिंसा का अर्थ है जीवों की रक्षा करना | हिंसा प्राणियों की ही हो सकती है, क्योंकि प्राणों का वियोग करने वाला व्यापार ही हिंसा है । वह हिंसा भी सचेतन की ही हो सकती है, अचेतन की नहीं । अतएव चारित्र मार्ग को समझने के लिए जीवोंके स्वरूप का ज्ञान होना अनिवार्य है । इस कारण पढ़ जीवनकाय के जीवों का ज्ञान कराने के लिए सर्व प्रथम जीवों के भेद दिखलाते हैं ।
पृथ्वी ही जिनका शरीर है अथवा जो पृथिव के आश्रित हैं, वे पृथ्वि जीव हैं । वे पृथक् पृथक् प्राण है । इस प्रकार पृथ्वीकाय सचित्त
પૃથક્ સત્તાવાળા છે, અગ્નિકાય વાયુકાય તથા તૃષુવૃક્ષ અને ખીજ પૃથ પૃથક્ સત્તાવાળા છે. નાણા
ટીકા—ચારિત્ર માર્ગ અહિંસા પ્રધાન છે. અને અહિંસાને અથ જીવેાની રક્ષા કરવી. હિંસા પ્રાણિયાની જ થઈ શકે છે, કેમકે પ્રાણૢાના વિચાગ કરવાવાળા વ્યાપાર એટલે કે પ્રવૃત્તિ કરવી તેજ હિંસા છે. તે Rsિ'સા પણ સચેતનની જ થઇ શકે છે અચેતનની નહી'. એથી જ ચારિત્ર માને સમજવા માટે જીવાના સ્વરૂપનું જ્ઞાન થવું' જરૂરી છે. તેથી ષજીવનિકાયના જવાનું જ્ઞાન કરાવવા માટે સૌથિ પહેલાં જીવેાના ભેદે ખતાવવામાં આવે છે. આશ્રયે રહેલા છે,
પૃથ્વીજ જેએનું શરીર છે, અથવા જે પૃથ્વિીના તેએ પૃથ્વીજીવ કહેવાય છે. તેએ પૃથક્ પૃથકૢ પ્રાણી છે. આ રીતે પૃથ્વી
