________________
૨૭
समार्थ योधिनी टीका प्र. १ चतुर्धातुकवादी बौद्धमतनिरूपणम् जन्मजरामरणरोगशोकादि विविधदुःखकारणविरहितोऽस्तीत्येवं स्वीकरोति स ताशमात्मानं श्रवणमनननिदिध्यासनमार्गेण ज्ञात्वा साक्षात्कृत्य प्रकृतिविरचितः समस्तदुःखकारणात्संसाराद्विमुच्यते । मदीयदर्शनमाश्रित्य तादृशदर्शनप्रत्तिपादितात्मानं विज्ञाय जन्मजरामरणगर्भपरम्पराऽनेकवाक्कायमानसातितीत्रतराऽ सातोदयरूपेभ्यो दुःखेभ्यो विमुच्यते । सकलद्वन्दविरहितं मोक्षमाश्रित्य केवलः स्वस्थः स्वरूपमाश्रितो भवतीति भावः । तत्र नाश्रमविचारी वा तदुक्तम्
7
पञ्चविंशतितत्वज्ञो यंत्र तंत्राश्रमे वसेत् ।
actort शिखी वापि मुच्यते नात्र संशयः “ ॥१॥ इत्यादि सांख्यमतम् ।
ر
भोक्ता, कूटस्थनित्य तथा जन्म, जरा, मरण, रोग शोक आदि विविध प्रकार के दुःख के कारणों से रहित माना गया है, वह पुरुष, श्रवण, मनन और निदिध्यासन के द्वारा आत्मा के इस प्रकार के स्वरूप को जान कर प्रकृति के संयोग से उत्पन्न होने वाले समस्त दुःखों के कारणभूत संसार से मुक्त हो जाता है । हमारे दर्शन if trय लेकर और इस दर्शन में प्रतिपादित आत्मा के स्वरूप को जान कर जन्म, जरा, मरण गर्भ परम्परा, अनेक वाचक कायिक और मानसिक तीव्रतर असातोदय रूप दुःखों से मुक्त हो जाता है । वह समस्त द्वन्द्वो से रहित मोक्ष को प्राप्त करके शुद्ध स्वस्थ और अपने स्वरूप में आश्रित हो जाता है । इस विषय में आश्रम वय या वर्ण आदि का कोई विचार नहीं हैं । कहा भी है "पंचविंशतितत्त्वज्ञो " इत्यादि ।
जो पच्चीस तत्त्वों का ज्ञाता है, वह चाहे किसी भी आश्रम में रहे
આ પ્રકારના સ્વરૂપને (આત્મા અકત્તાં, અભેાતાં અદ્રષ્ટા, સાક્ષીભોક્તા, ફૂટસ્થ નિત્ય તથા ४न्भु, ४२रा, भराशु, रोग, शोध आदि विविध अारना हु मना भरणीथी रहित छे. ) જાણીને પ્રકૃત્તિના સ યેાગથી ઉત્પન્ન થનારા સમસ્તદુ ખાના કારણુભૂત સ સારથી મુક્ત થઈ જાય છે. અમારા દર્શનના (સાંખ્ય દનનેા) આશ્રય લઇને, અને તેમા પ્રતિપાતિ આત્માના સ્વરૂપને જાણીને જન્મ, જરા, મરણુ ગર્ભ પર પરા અને માનસિક તીવ્રતર અસાતાઉદય રૂપ ૬ ખેાથી મુક્ત થઈ જાય છે તે સમસ્ત દ્વન્દ્વોથી રહિત મેાક્ષને પ્રામ કરીને શુદ્ધ સ્વસ્થ અને નિજ સ્વરૂપમા આશ્રિત થઈ જાય છે- આ વિષયમાં આશ્રમ, वय वाहिनी अर्ध अश्न ४ रहेता नथी, उधु पशु छे " पचविंशतितत्त्वज्ञा" इत्यादि જે પચીશ તત્ત્વાના જ્ઞાતા છે, તે ભલે આશ્રમમા રહે, અથવા ભલે જટા વધારે અથવા ભલે શિરમુ ડન કરાવે, અથવા ભલે શિખા વધારે, પરન્તુ તે અવશ્ય મુક્તિ પ્રાપ્ત કરે