________________
१३३
चन्तामणि-टीका अवतरणा जीवास्तिकाय शे चावस्थितः प्रकाशपुनरूपः प्रदीपः स्वाश्रयमात्रावभासी क्वचित् तः क्वचित् विततश्च भवति । अतः शरीरपरिमाणानुसारं परिमाणं दधान 1 मूर्त इव विज्ञायते । उक्तञ्च राजप्रश्नीयमत्रे
"पएसी! जहाणामए-कूड़ागारसाला सिया जाव गंभीरा, अहण केई से जोई व दीवं व" इत्यारभ्य "एवामेव पएसी ! जीवेवि जं जारिसयं
कम्मनिबद्धं चोदि णिवत्तेइ तं असंखेन्जेहिं जीवपएसेहिं सचित्तं करेइ-खुट्वियं न महालियं वा" इति पर्यन्तम् । मु० ८४ ॥ इति ॥
प्रदेशिन तद् यथानामकम्-ऋटागारशाला स्यात् यावद् गम्भीरा. अथ खलु कोऽपि पुरुषः ज्योतिर्वा दीपं वा (इत्यारभ्य) एवमेव प्रदेशिन् ! जीवोऽपि यां याशिकां पूर्वकर्मनिवद्धां वोदि निवर्तयति तामसंग्व्येयैर्जीवमदेशः सचित्तां करोति शुद्रिकां वा महालयां वा ।" इति च्छाया । महल में और खुले आकाश में रक्खा हुआ प्रकाश का पुनरूप दीपक अपनी जगह पर मालम होता हुआ कहीं संकुचित होता है और कहीं विस्तृत होता है। इसी प्रकार शरीर के परिमाण के अनुसार परिमाणवाला आत्मा मूर्त जसा माइम होता है । राजप्रश्नीय सूत्र में कहा है :--
___ "हे प्रदेगी राजा ! जैसे कोई कूटागार शाला हो और वह ( यावत् ) गंभीर हो और कोई पुरुप जोत या दीपक उस में रक्खे तो वह उसे पूर्णरूप से प्रकाशित करता है, इसी प्रकार है प्रदेशी ! आत्मा अपने पूर्वोपार्जित कर्मों के अनुसार जैसा शरीर पाता है; उसे असख्यात आत्मप्रदेशों से सजीय वना देता है, चाहे वह शरीर बडा हो चाहे क्षुल्ल (छोटा) हो"। જેવી રીતે ઘરમાં. મહેલમાં અને ખુલ્લા આકાશમાં રાખેલે પ્રકાશ–પંજરૂપ દીપક પિતાની જગ્યાએ દેખાતે થકો કઈ જગ્યાએ સંકુચિત હોય છે અને કઈ જગ્યા વિસ્તૃત હોય છે. એ પ્રમાણે શરીરના પરિમાણ અનુસાર પરિમાણ વાળો આ भूत वो माय छे. राजप्रश्नीय सूत्रमा घुछ -
“५२३शी लत ! म अ टागार शाणा डाय ते (यावत) गार' અને કઈ પુરુષ જ્યાત અથવા દીપક તેમાં રાખે છે તે એને પૂર્ણપથી પ્રકા કરે છે, એ પ્રમાણે છે પરદેશી ! આત્મા પોતાના પૂર્વોપાર્જિત કર્મો પ્રમાણે શરીર પ્રાપ્ત કરે છે, તેને અસંખ્યાત આત્મપ્રદેશથી સજીવ બનાવી દે છે શરીર ગમે તે મોટું હોય અથવા નાનું હોય.”
