________________
आचारचिन्तामणि-टीका अवतरणा पुद्गलास्तिकाय
१०७ असौ शस्त्रादिना लवादिवदच्छेयः, मूच्यादिना चर्मपदभेद्यः, अग्निना काप्ठवददायः, इस्तादिना वस्त्रपात्रबदग्राह्यश्च । उक्तश्च भगवता भगवतीस्त्रे (श०-२० उ०५)
"दन्बपरमाणू णं भंते। कइविहे पण्णत्ते ?, गोयमा! चउन्विहे पण्यत्ते, तनहा-अच्छेज्जे, अभेज्जे, अडझे, अगेज्हो ।" इति । द्रव्यपरमाणुः खलु भदन्त ! कतिविधः प्रज्ञप्तः?, गौतम ! चतुर्विधः प्रज्ञप्ता, तद्यथा-अच्छेद्यः, अभेद्यः, अदाहाः, अग्रायः । इति च्छाया ।
__ यद्यपि परमाणुः पुद्गलत्वान्मर्तस्तथाऽप्यसौ खण्डशः कर्तुमशक्यः, आकाशमदेशवत्परमाणोः पुद्गलपरमजघन्यांशरूपत्वात् , सर्वपरिमाणेभ्योऽपकृष्टं परिमाणं परमाणोरेव तस्मात्सोऽखण्ड एव ।
परमाणु, शस्त्र के द्वारा लता आदि की भाँति छेदा नहीं जा सकता, चमडे की तरह मुई आदि से भेदा नहीं जा सकता, काष्ठ के समान अग्नि भादि से जल नहीं सकता और वस्त्र पात्र आदि पदार्थो की तरह हाथ आदिसे पकडा नहीं जा सकता। भगवान्ने भगवतीस्त्र (श. २०, उ० ५) में कहा है---
प्रश्न-भगवन् ! द्रव्य परमाणु कितने प्रकार का कहा गया है ? उत्तर--गौतम ! चार प्रकारका कहा गया हैं-अच्छेद्य, अभेद्य, अदाह्य और अग्राह्य ।
परमाणु, पुदगल होने के कारण मूर्तिक है, फिर भी उस के खण्ड नहीं किये जा सकते । जैसे आकाश का एक प्रदेश जघन्य अंशरूप है और उसका परिमाण सभी
પરમાણુ, શસ્ત્ર દ્વારા લતા આદિના પ્રમાણે છેદી શકાતું નથી, ચામડાની જેમ સોય વગેરેથી વીંધી શકાતું નથી, કાષ્ઠની જેમ અગ્નિ આદિથી બાળી શકાતું નથી, અને વસ્ત્ર પાત્ર આદિ પદાર્થોની જેમ હાથ વગેરેથી પકડી ABI नथी.
भगवाने मसलतीसूत्र--(२. २०-९. ५) मा ह्यु छ:~~ પ્રશ્ન-“ભગવન્! દવ્ય પરમાણુ કેટલા પ્રકારનું કહ્યું છે?
उत्तर-गौतम! यार प्रानु ४,छे-"अछेध, अलेध, महामने माग ( છેદી શકાય નહિ, ભેદી શકાય નહિ, બળી શકે નહિ, અને ગ્રહણ થઈ શકે નહિ).
પરમાણ, પુદગલ હોવાના કારણે મૂતિક છે તો પણ તેના ખંડ–ભાગ થઈ શકતા નથી જેમકે --આકાશને એક પ્રદેશ જઘન્ય અંશય છે, અને તેનું પરિમાણ
