________________
प्रशमरतिप्रकरणम्
एभिर्भावैः स्थानं गतिमिन्द्रियसम्पदः सुखं दुःखम् । सम्प्राप्नोतीत्यात्मा सोऽष्टविकल्पः समासेन ॥ १९८ ॥
( १९८) टीका-एभिर्भावैः स्थानमित्यादि । एभिरौदयिकादिभिर्भावैः स्थानं 'सम्प्राप्नोतीत्यात्मा' । स्थानमिति स्थीयते यत्र संसारे तत्स्थानं सामान्येनाविशेषितं प्राप्नोति ।
यत उक्तम्—
३ सव्वठाणाई असासयाइं ति । ( सर्वस्थानानि अशाश्वतानि )
गतिः ४नरकादिका तां च गतिं प्राप्नोति भावैरेव । ननु च गतिस्थानयोर्नास्ति विशेषः ? उच्यते-नरकगतावेव जघन्यमध्यमोत्कृष्टानि स्थानानि बहूनि सन्तीति तत्प्रतिपादनार्थं स्थानग्रहणं पृथगिति । इन्द्रियाणि स्पर्शनादीनि । ५ एषां सम्पत्समग्रताऽविकलता
(एकैक उपशमश्रेणि सिद्ध केवलिषु एवमविरुद्धाः । पञ्चदश सान्निपातिकभेदाः विंशतयोऽसम्भवाः ॥ औदयिकक्षायोपशमिकपारिणामिकैः चत्वारः गतिचतुष्के । क्षायिकयुतैश्चत्वारः तदभावे उपशमयुतैः ॥ ) अत्र यन्त्रकं पञ्चदशभेदानाम् ॥१९७॥
सान्निपातिकभावयन्त्रम्
भावः
१२५
भावः
भावः
औदयिकः मिश्रः
औदयिकः मिश्रः क्षायिकः
औदियकः मिश्रः
औपशमिकः
औदयिकः मिश्रः क्षायिकः औपशमिकः औदयिकः
क्षायिकः
क्षायिकः
भावः
गतिषु संयोगः
३
४
भावः
पारिणामिकः ४
पारिणामिकः ४ पारिणामिकः ४
पारिणामिकः १
पारिणामिका केवलिनः ३ पारिणामिक: सिद्धानाम्
१५
OCOC
( १९८ ) ( वि० ) यदेभिर्लभ्यते तदाहह - एभिरिति । एभि: - पूर्वोक्तैर्भावैः करणभूतैः स्थानं-स्थितिमायुर्वा गतिं पञ्चविधामिन्द्रियसम्पदः - एकेन्द्रियादिविभूतीः सुखं-आह्लादम् असुखम्असातं सम्प्राप्नोति-लभते । इतिरिह यथासम्भवप्रदर्शनार्थः, न ह्यौपशमिकक्षायिकयोरेते प्राय:
( १९८) ( अव० )–१स्थानं = स्थितिमायुर्वा गतिः । चतुर्विधा । इन्द्रियसम्पदः= पञ्चेन्द्रियादिविभूतिः । सम्पदः - समग्रता । समासेन - सङ्क्षेपेण ॥१९८॥
