________________
સંસારી જીવોઃ સંસારી જીવોના બે પ્રકાર છે – ત્રસ અને સ્થાવર
સ્થાવર જીવોઃ સ્થાવર જીવોના ત્રણ ભેદ છે – પૃથ્વી, પાણી અને વનસ્પતિ. આ જીવોને સ્થાવર નામ કર્મનો ઉદય હોય છે તેમજ તે જીવોમાં સ્વયં ગતિશીલતા હોતી નથી.
પૃથ્વીકાયઃ
પૃથ્વીકાય જીવોના બે ભેદ છે – સૂક્ષ્મ અને બાદર. આ બન્નેના બે-બે ભેદ છે. પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા. બાદર પૃથ્વીકાયના બે ભેદ છે – ૧) કોમળ અને ૨) કઠોર.
કોમળ પૃથ્વીકાયના ૭ ભેદ છેઃ ૧) કાળી ૨) નીલી ૩) લાલ ૪) પીળી ૫) સફેદ ૬) પાંડુરંગની – ફિકાશ પડતી સફેદ વર્ણની ૭) પનક-મૃતિકા
ખર-કઠોર પૃથ્વીકાયના ૩૬ ભેદ છે. જે પદાર્થો ખાણમાંથી નીકળે તે પૃથ્વીકાયના જ ભેદ છે.
૧) શુદ્ધ પૃથ્વી ૨) શર્કરા ૩) વાલુકા ૪) પાષાણ ૫) શીલા ૬) લવણ ૭) ખારી માટી ૮) લોઢું ૯) તાંબુ ૧૦) કથીર ૧૧) સીસું ૧૨) ચાંદી ૧૩) સોનું ૧૪) હીરા ૧૫) હરિતાલ ૧૬) હિંગળો ૧૭) મનઃશિલ ૧૮) જસત ૧૯) સૂરમો ૨૦) પ્રવાલ ૨૧) અબરખ ૨૨) અભ્રવાલુક ૨૩) ગોમેદક રત્ન ૨૪) રુચક રત્ન ૨૫) અંક રત્ન ૨૬) સ્ફટિક રત્ન ૨૭) લોહિતાક્ષ રત્ન ૨૮) મરકત મણિ ૨૯) મસારગલ મણિ ૩૦) ભુજ મોચક મણિ ૩૧) ઇન્દ્રનીલ મણિ ૩૨) ચંદ્ર રત્ન, ગેરૂ રત્ન, હંસગર્ભ રત્ન ૩૩) પુલક રત્ન ૩૪) ચંદ્રપ્રભ રત્ન, વૈડૂર્ય રત્ના ૩૫) જલકાંત મણિ ૩૬) સૂર્યકાંત મણિ
સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયના કોઇ ભેદ નથી.
સૂક્ષ્મઃ સૂક્ષ્મ નામ કર્મના ઉદયથી જે જીવોનું શરીર અત્યંત સૂક્ષ્મ હોય છે, તે છદ્મસ્થને દૃષ્ટિગોચર થતું નથી. તેઓ કોઇના મારવાથી કે અન્ય કોઇ પણ
૧૮૯
