563 Jiva Bhedone Vishe Gyandwarnu Varnan

SR No.: 009169
Original Sutra Author: N/A
Author: Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay
Total Pages: 49
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 14

જ્યારે યુગલિક તિર્યંચ અને મનુષ્યમાંથી દેવમાં ઉત્પન્ન થાય અથવા સંખ્યાત વર્ષના આયુષ્યવાળા તિર્યંચા અને મનુષ્યો સન્ની પર્યાપ્તા રૂપે રહેલા એ દેવમાં ઉત્પન્ન થાય તો અપર્યાપ્ત અવસ્થાથી જ ત્રણ જ્ઞાનનો ક્ષયોપશમભાવ પેદા થતો હોવાથી મિથ્યાદ્રષ્ટિ દેવોને મતિઅજ્ઞાન-શ્રુતઅજ્ઞાન તથા વિભંગજ્ઞાન એ ત્રણે જ્ઞાન અપર્યાપ્ત અવસ્થાથી જ હોય છે.
પંદર પરમાધામીમાં મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક લઇને જ જીવો ઉત્પન્ન થતા હોવાથી અપર્યાપ્તઅવસ્થામાં મતિઅજ્ઞાન અને શ્રુતઅજ્ઞાન આ બે જ્ઞાન હોય છે અને અવધિજ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ ભાવ શરૂ થતાં વિભંગજ્ઞાન પણ હોય છે.
ભવનપતિના દશ અપર્યાપ્તા દેવોને વિષે બીજું ગુણસ્થાનક લઇને જીવો ઉત્પન્ન થતા હોય ત્યારે એ જીવોને મતિઅજ્ઞાન-શ્રુતઅજ્ઞાન અ બે જ્ઞાન હોય છે અને ઉત્પત્તિ વખતે અવધિજ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ ભાવ પેદા થતાં વિભંગ જ્ઞાન પણ હોય છે. કેટલાક આચાર્યોના મતે ઉપશમ સમકીતથી પડતા જીવોને બીજું ગુણસ્થાનક પ્રાપ્ત થતું હોવાથી ઉપશમ સમકીતમાં જ્ઞાન હોવાથી બીજા ગુણસ્થાનકે પણ જ્ઞાન માને છે આથી મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન એ બે જ્ઞાન હોય છે.
ભવનપતિ દશ અપર્યાપ્તામાં જીવો ચોથું ગુણસ્થાનક લઇને જાય છે એટલે ક્ષયોપશમ સમકીત લઇને પણ જાય છે. આથી મોટાભાગના જીવોને મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન એ બે જ્ઞાન હોય છે અને કેટલાક જીવો મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન-અવધિજ્ઞાન લઇને પણ ઉત્પન્ન થનારા હોય છે માટે ત્રણ જ્ઞાન પણ હોય છે.
ભવનપતિના-દશ અને પરમાધામીના પંદર એમ પચ્ચીશ પર્યાપ્તા દેવોને વિષે એકથી ચાર ગુણસ્થાનક હોવાથી પહેલા-બીજા અને ત્રીજા ગુણસ્થાનકે મતિઅજ્ઞાન શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિભંગજ્ઞાન એમ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથા ગુણસ્થાનકે મતિજ્ઞાન-શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે કારણ કે ચોથા ગુણસ્થાનકે આ જીવો નવું ઉપશમ સમકીત પામતા તે જીવોને ઉપશમ સમકીત હોય છે અને ક્ષયોપશમ સમકીત પણ હોય છે. કેટલાક પરમાધામી દેવો પુરૂષાર્થ કરીને ઉપશમ સમકીત પામે છે અને પછી ક્ષયોપશમ સમકીત પણ પામે છે. આથી આ બે સમકીતી દેવો ભનવપતિમાં અસંખ્યાતા હોય છે. એનાથી મિથ્યાદ્રષ્ટિ દેવો અસંખ્યાત ગુણા હોય છે.
વ્યંતર જાતિના દેવોને વિષે જ્ઞાનનું વર્ણન
આ દેવોમાં આઠ વ્યંતર, આઠ વાણ વ્યંતર તથા દશ તિર્થંક્ ાંભગ એમ છવ્વીશ અપર્યાપ્તા દેવો અને છવ્વીશ પર્યાપ્તા દેવો સાથે બાવન ભેદો થાય છે તેમાં અપર્યાપ્તા દેવોમા પહેલું બીજું અને ચોથું એ ત્રણ ગુણસ્થાનકો હોય છે આથી પહેલા બીજા ગુણસ્થાનકે મતિઅજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન આ બે જ્ઞાન કેટલાક દેવોને હોય છે અને કેટલાક દેવોને મતિઅજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિભંગજ્ઞાન એમ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથા ગુણસ્થાનકે એક ક્ષયોપશમ સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન તથા અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ જ્ઞાન હોય છે.
છવ્વીશ પર્યાપ્તા દેવોને એકથી ચાર ગુણસ્થાનક હોવાથી પહેલા-બીજા-ત્રીજા ગુણસ્થાનકે મતિઅજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિભંગજ્ઞાન એમ ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે અને ચોથા ગુણસ્થાનકે ઉપશમ સમકીત અને ક્ષયોપશમ સમકીત એ બે સમકીત હોવાથી મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન અને અવધિજ્ઞાન એ ત્રણ
Page 14 of 49