Page Text
________________
આનંદને અનુભવે છે. યોગપ્રવાદ નામના પૂર્વાન્તર્ગત પદાર્થો તેમ જ તે તે દર્શનમાં પ્રસિદ્ધ એવા યોગપ્રતિપાદક શાસ્ત્રોને નજરમાં રાખીને આ ગ્રંથની રચના કરતી વખતે તેઓશ્રીની સામે પુષ્કળ પદાર્થો હોવાથી આ ગ્રંથને બિંદુ સમાન ગણાવે છે, પરંતુ આપણા સૌ માટે તો એ દરિયાસમાન છે. માટે બિંદુ માનીને તેની ઉપેક્ષા કરવાની જરૂર નથી. બિન્દુનું ગ્રહણ ઉપેક્ષાથી થાય, બિંદુ માટે કોઈ પાત્ર ન લાવે. તમે લાવ્યા છો કે નહિ ? જો દરિયો માનશો તો પાત્ર લાવવાનું મન થશે. અમૃતના અર્થીને જેમ અમૃતનું બિંદુ પણ દરિયાસમાન લાગે છે તેમ યોગમાર્ગના અર્થીને પણ યોગનું બિંદુ દરિયાસમાન લાગે. પરંતુ યોગનું અર્થીપણું જાગ્યું છે કે નહિ તે આપણે ખૂબ શાંતિથી વિચારવાની જરૂર છે.
મોક્ષની સાથે જોડી આપનાર આ યોગનું સ્વરૂપ આટલું રમણીય હોવા છતાં, અહીં યોગના બદલે યોગના બિંદુનો જ સંગ્રહ કેમ કર્યો છે તેનું કારણ જણાવતાં ત્રીજા શ્લોકમાં ગ્રંથકારશ્રી ફરમાવે છે કે - તેઓશ્રી પાસે તે વખતે તેવા પ્રકારનો કોઈ ગુનો ઉપદેશ નથી તેમ જ વિશિષ્ટ કોટિનો મતિનો ક્ષયોપશમ પણ નથી છતાં પણ યોગની પ્રીતિના કારણે જ યોગબિંદુનો સંગ્રહ કર્યો છે. તે વખતમાં અપ્રતિમ બુદ્ધિપ્રતિભાના સ્વામી હોવા છતાં, ચૌદપૂર્વનું શ્રુત પોતાની નજર સામે હોવાથી જ, પોતાની પાસે વિપુલમતિ નથી એમ ગ્રંથકારશ્રી માને છે અને યોગના પ્રેમને વશ થઈને જ આ ગ્રંથની રચના કરી છે એમ જણાવે છે. જેને પૈસા ગમે, તે હાથમાં આવેલી પાવલી પણ ખીસામાં નાંખે, પછી તેનાથી નિર્વાહ થશે કે નહિ તેનો વિચાર કરવા ન રહે. તેમ અહીં પણ યોગના બિંદુમાત્રથી નિસ્તાર નથી થતો એવું જાણવા છતાં પણ માત્ર યોગમાર્ગની પ્રીતિને લઈને, ગ્રંથકારશ્રીએ આત્મસ્મરણના અભ્યાસ માટે આટલો પ્રયાસ કર્યો છે. તેઓશ્રીની આ યોગની પ્રીતિની આંશિક પણ પ્રતીતિ આપણને થઈ જાય તો આપણે પણ આ ગ્રંથને વાંચતાં-સાંભળતાં અત્યન્ત આનંદને અનુભવી શકીશું. જેને શાસન પ્રત્યે રાગ હોય તે શાસનને વીણવાનું કામ કરે અને જેને શાસન પ્રત્યે રાગ ન હોય તે શાસનને ફેંકવાનું કામ કરે છે. વર્તમાનમાં જે ઔદયિકભાવનું સામ્રાજ્ય વ્યાખ્યું છે તેનું કારણ એ છે કે - યોપશમભાવમાં ઝિલાવનારા આવા ગ્રંથોનું અધ્યયન ઓછું થઈ ગયું. આગળ વધીને કહો તો અધ્યયનનો પ્રેમ પણ ઘટી ગયો. એ અધ્યયનના પ્રેમને પાછો જીવતો કરીએ તો આ ગ્રંથ આપણા આત્માને ઔદયિકભાવના સામ્રાજ્યમાંથી બહાર કાઢવા માટે સમર્થ બને. ગ્રંથના એક એક
અક્ષરમાં તાકાત છે કે આપણા આત્માને ક્ષયોપશમભાવમાં સ્થિર કરે. આ ગ્રંથનો એક પણ અક્ષર છોડવા જેવો નથી. આપણી પાસે સમય-સંયોગો નથી, છતાં જેટલું હાથમાં આવે એટલું પણ કાંઇક નક્કર - આત્માને લાભ કરે એવું - તત્ત્વ આમાંથી મેળવીને જવું છે, આટલું પણ નક્કી રાખીએ તો કામ થાય.
યોગ અને ધર્મનો ભેદ જ્યાં સુધી ન સમજાય ત્યાં સુધી આગળ વધવું નથી. સોનાને પારખવાની શક્તિ ન હોય તો ન લે, થોભી જાય પરંતુ પિત્તળને સોનું માનીને ઘરમાં ઘાલવાની ભૂલ ન કરે, તેમ અહીં પણ સમજી લેવું. જ્ઞાન ન હોય તો મૌન રહેવું પણ ખોટાની પ્રશંસા કે ખોટાનો આદર કોઈ સંયોગોમાં નથી કરવો. સુખની અર્થી એવી દુનિયાને પણ ક્યારેય સંસારના સુખ માટે ધર્મ કરવાનો ઉપદેશ શાસ્ત્રકારોએ આપ્યો નથી, સુખ અપાવનાર ધર્મ ઉપરથી નજર ખસેડી નિર્જરા કરાવનાર યોગમાર્ગને સેવવા માટેનો જ ઉપદેશ શાસ્ત્રકારોએ આપ્યો છે. વીતરાગ પરમાત્માના શાસનને પામ્યા પછી પણ જેઓ યોગમાર્ગની ઉપેક્ષા કરીને એકાન્ત ધર્મનો જ ઉપદેશ આપીને લોકોને ધમનુષ્ઠાન કરાવવાનો પ્રયત્ન કરે છે તેને શાસ્ત્રકારોએ ઉન્માર્ગગામી કહ્યા છે. એવાઓ પોતે ઉન્માર્ગે જવાની સાથે અનેક મુગ્ધ આત્માઓને ઉમાર્ગે લઈ જવાનું કામ કરે છે. ધર્મદેશકની જવાબદારી ઘણી છે. ધર્મની આચરણામાં શિથિલતા નભાવાય, પ્રરૂપણામાં ન નભાવાય. આજ સુધી કોઈ શાસ્ત્રકારોએ ચારિત્રની ટીકા કરી નથી, પરંતુ પ્રરૂપણાની ટીકા માત્ર કર્યા વગર રહ્યા નથી. શરૂઆતમાં પોતાની મેળે જ ધર્મમાર્ગે વળેલા જીવને ક્રમે કરીને, મોક્ષનું અને મોક્ષના વાસ્તવિક માર્ગનું જ્ઞાન કરાવવાના ઉદ્દેશથી જ દરેક મોક્ષસાધક શાસ્ત્રોની રચના કરવામાં આવી છે. છતાં એ ઉદ્દેશ હણાઈ જાય એ રીતે એ શાસ્ત્રોના નામે પ્રરૂપણા કરવામાં આવે તો કોઈ પણ શાસનનો રાગી તેની ટીકા કર્યા વગર ન રહે. શાસ્ત્રકારોના ઉદેશને અનુરૂપ પ્રયત્ન કરવો હોય તો, ધર્મને યોગરૂપે પરિણાવવા માટે જ મહેનત કરવાની જરૂર છે. યોગરૂપે પરિણામ પામેલો ધર્મ મુખ્યત્વે સાધુપણામાં જ છે. મોક્ષ માટે ધર્મ કરવાના અધિકારી તરીકે શાસ્ત્રકારોએ સાધુભગવંતોને જણાવ્યા છે. “મોક્ષ માટે ધર્મ કરું છું’ એમ કહેવાનો અધિકાર શ્રાવકને નથી. શ્રાવક તો કહે કે – ‘સાધુ થવા માટે ધર્મ કરું છું.' શ્રાવકપણાનાં દરેક અનુષ્ઠાનના ફળ તરીકે સાધુપણાને ઇચ્છનારો ધર્માત્માને યોગમાર્ગની આવશ્યકતા કેટલી છે તે સમજાવવાની જરૂર રહેતી નથી. મોક્ષે જવું હશે તો સાધુ થયા વિના નહિ ચાલે,
| SR No. | 009159 |
| Book Title | Yogbindu Vachna |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 41 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |