________________
હોય કે ક્ષયોપશમભાવનું હોય : બેમાંથી એકે સુખની પરાકાષ્ટા અહીં ન હોવાથી સંતોષ અનુભવાય એવું નથી. અપ્રશસ્તમાર્ગે પૈસા વગેરેનું સુખ જોઈએ છે અને પ્રશસ્તમાર્ગે ચાલનારને જ્ઞાનનું-ક્ષયોપશમભાવનું-સુખ જોઈએ છે. પરંતુ હાલત એ છે કે અપ્રશસ્તમાર્ગે પુણ્ય પાંગળું પડે છે અને પ્રશસ્તમાર્ગે પુરુષાર્થ પાંગળો પડે છે. પુણ્યથી જેટલું ધન અને જેટલા પાંચે ય ઇંદ્રિયોના વિષયો મળ્યા છે તેમાં કદાચ અસંતોષ નથી એમ માની લઈએ પણ એથી લોભ પણ નથી-એવું માની શકાય એમ નથી. જેટલું મળ્યું છે એટલું બસ છે-એવું કદાચ લાગે, પરંતુ આના કરતાં વધારે નથી જોઈતું-એ પરિણામ હજુ જાગ્યો નથી. જો આથી વધુ મળે તો લેવાની તૈયારી છે.
સ. પણ ખાતરી છે કે વધુ મળવાનું નથી..
ના, એવું પણ નથી. ઊલટું અત્યાર સુધીમાં આપણા પુરુષાર્થ કરતાં કે ધાર્યા કરતાં વધુ મળ્યું છે એવું જ મોટેભાગે જોવા મળે છે-આપણો પુરુષાર્થ કેવો અને એની સામે સિદ્ધિ કેવી? આપણું વર્તન અને આપણા મનના પરિણામ તપાસીએ તો ભૂતકાળ કરતાં વર્તમાનમાં આપણને ઘણું મળ્યું છે. પછી એ સિદ્ધિ ઔદયિકભાવની હોય કે ક્ષયોપશમભાવની ! પણ ભવિતવ્યતાએ આપણને ખોબે ખોબે ભરીને આપ્યું છે એમાં ના પડાય એવું નથી. પ્રશસ્તમાર્ગે વિચારીએ તો ભૂતકાળના જ્ઞાન કરતાં વર્તમાનમાં આપણી પાસે જ્ઞાનનો ઢગલો થયો છે. આપણા જેવાને આટલી અક્કલ મળવી એ પણ એક આશ્ચર્ય માનવું પડે. આવી અવસ્થામાં આવ્યા પછી પ્રશસ્તમાર્ગે જ્ઞાન
૩૬
